YAZMA SÜRECİ
Yazma süreci; hazırlık, planlama, taslak metin oluşturma,
taslak metni geliştirme ve düzeltme, yazılan metni paylaşma gibi aşamalardan
oluşur.
1)
Hazırlık Yazılacak
metnin türüne göre konu, tema, ana düşünce, amaç ve hedef kitle belirlenir.
Daha sonra yazma konusu sınırlandırılır. Konuyla ilgili okuma ve araştırma
yapılır. Yazıda kullanılacak bilgi, gözlem, düşünce, duygu ile ilgili notlar
çıkartılır; dokümanlar hazırlanır.
·
Araştırma: Bir konu hakkında görsel, işitsel ve
yazılı kaynaklardan gerekli bilgilerin toplanmasına araştırma yapma denir. Araştırma
yaparken dikkat edilecek en önemli nokta, konuyla ilgili gereksiz bilgilerin
ayıklanması ve elde edilen bilgilerin güvenilirliğinin kontrol edilmesidir
·
Kaynaklara ulaşma: İstenilen bilgiye ulaşmak
için bilgi toplama, veri tarama, sınıflama, aranan ve istenilen bilgiye ulaşmak
için kişinin izlediği yol, kaynaklara ulaşma olarak tanımlanabilir.
·
Genel ağı doğru ve etkin kullanma: Günümüzde
bilgiye ulaşmayı kolaylaştıracak en önemli araçlardan biri genel ağdır. Her yaş
ve yetenekte birçok insanın günlük hayatına zorunlu olarak giren genel ağın
bilinçli ve faydalı bir şekilde kullanılması gerekir.
·
Özet çıkarma: Özet, metnin aslını bozmadan metni
kısaltma işidir. Burada önemli olan, metni kişinin kendi cümleleriyle belli bir
plan dâhilinde aktarmasıdır. Yazılan özet, okunarak gözden geçirilir. Özetin
metinle paralel olup olmadığına bakılır. Metinde anlatılanlarla özetin tutarlı
olması sağlanır.
·
Not alma: İhtiyaç duyulan bilgilerin daha sonra
hatırlanmasının en etkili yolu, not alma ve alınan notları tekrar etmektir.
Kişinin kendi cümleleriyle tuttuğu notlar en anlaşılır ve en faydalı notlardır.
Not almak bilgiyi kalıcı hâle getirerek bilginin unutulmasını engeller. Bir
konuyu not tutarak araştıran kişi daha iyi kavrar.
2) Planlama
Metin türüne özgü
yapı ve şekil özelliklerine uygun olarak yazı planlanır. Konu, seçilip
sınırlandırıldıktan sonra bir ana düşünceye bağlanır. Ana düşünceye göre bilgi
toplanır. Daha sonra bu düşünceler, birlik ve bütünlük sağlanacak biçimde
düzenlenir. Yazının çatısı, iskeleti olan bu düzenleme işlemine planlama denir.
Makale, fıkra, deneme gibi düşünceye dayalı yazı türleri
“giriş, gelişme, sonuç” bölümlerinden oluşan bir planla yazılır. Bu
isimlendirme hikâye, roman, tiyatro gibi olay çevresinde oluşan metinlerde
“serim, düğüm, çözüm” adını alır.
·
Giriş: Yazıda konunun belirlendiği, adının
konduğu başlangıç bölümüdür. Bu bölümde yazar neyi, neleri anlatıp
açıklayacağını kısaca belirtir. Bu bölüm tek paragraf olacağı gibi birkaç
paragraftan da oluşabilir.
·
Gelişme: Yazıda, konunun enine boyuna
anlatıldığı bölümdür. Bu bölümde çeşitli örnekler ve düşünceler sıralanır; konu
en iyi biçimde açıklanır.
·
Sonuç: Yazının sona erdiği bölümdür. Bu bölümde
giriş ve gelişme kısmındaki düşünce ve örnekler toparlanarak yazı
sonuçlandırılır. Yazar bu bölümde, vermek istediği asıl mesajı vererek yazıyı
tamamlar. Yazı tamamlandıktan sonra konuya uygun bir başlık konur. İçeriği tam
olarak yansıtması gereken bu başlık kısa olmalıdır. Eğer yazıda alt başlık ve
epigraf kullanılması gerekiyorsa bunlara da yer verilmelidir. Epigraf, bir
eserin veya bir bölümün başlangıcında yer alan, cümle, alıntı ya da şiirdir.
·
Kaynak ve dipnot gösterme: Yazma aşamasında
farklı kaynaklara başvurmak ve başvurulan bu kaynakları göstermek gerekir.
Yazılan metnin güvenilir, tarafsız, bilimsel olmasına katkı sağlayacak olan bu
kaynaklar, metnin içinde veya metnin sonunda gösterilebilir. Bir eserin
yazımında yararlanılan ve eserin sonunda gösterilen kaynakların listesine
kaynakça denir.
Ø
DÜŞÜNCEYİ GELİŞTİRME YOLLARI
Bir konuda ileri
sürülen düşünceyi geliştirmek, desteklemek, inandırıcı kılmak ve düşüncenin
etkisini artırmak amacıyla başvurulan tekniklere düşünceyi geliştirme yolları
denir. Tanımlama, benzetme, karşılaştırma, tanık gösterme (alıntı yapma),
örnekleme, sayısal verilerden yararlanma başlıca düşünceyi geliştirme
yollarındandır.
·
Tanımlama: Bir kavram ya da varlığın belirgin
özellikleriyle tanıtılmasıdır. Sözü edilen varlık ya da kavramla ilgili “Nedir?”,
“Kimdir?” sorularının karşılığını içerir.
·
Benzetme: Aralarında çeşitli ilgiler bulunan
varlık ya da kavramlardan benzerlik bakımından nitelikçe zayıf olanın güçlü
olana benzetilerek anlatılmasıdır.
·
Karşılaştırma: Aralarında benzerlik ya da
karşıtlık bulunan varlık veya kavramların bu özelliklerinin ortaya konmasıdır.
Bu yolla, anlatılanlar; kavramlar arasındaki benzeşen ve farklılaşan özellikler
yardımıyla daha anlaşılır hâle gelir.
·
Tanık gösterme (alıntı yapma): Anlatılmak
istenilen düşüncenin başkalarının görüşlerinden, sözlerinden yararlanılarak
açıklanması yoludur. Düşünceyi desteklemek amacıyla başkalarının aynı konuda
söylediği sözler, yazı içerisinde alıntı olarak gösterilir.
·
Örnekleme: İleri sürülen düşünceyi
somutlaştırmak için örneklerden yararlanmaktır. Parçanın bir yerinde “örneğin”
veya “mesela” kelimeleri kullanılabilir. Örneklemeye tek cümlede, birkaç
cümlede ya da paragrafın tamamında yer verilebilir.
·
Sayısal verilerden yararlanma: Anlatılan
düşünceye, inandırıcılığı ve güvenilirliği en üst düzeyde tutmak için bilimsel
araştırmaların sonucu ortaya çıkan sayısal verilerin kullanılmasıdır
3) Taslak Metin Oluşturma
Hazırlık, plan ve
içerik doğrultusunda; seçilen tema, konu ve türe uygun olarak taslak metin
oluşturulur. Yazıda seçilen türün yapı, dil ve anlatım özelliklerine dikkat
edilir.
4)
Taslak
Metni Düzeltme ve Geliştirme
Yazılan metin aşağıdaki özellikler bakımından gözden
geçirilir.
1. Açıklık, akıcılık, yalınlık ve duruluk bakımından gözden
geçirilir.
·
Açıklık: Anlatımın herhangi bir belirsizliğe,
kuşkuya yol açmayacak biçimde oluşturulmasıdır. Metinde yoruma göre değişmeyen
ifadelere yer verilir ve noktalama işaretleri yerli yerinde kullanılır.
·
Akıcılık: Anlatımda duraksamaya yol açacak,
okumayı zorlaştıracak hiçbir unsura yer vermemektir. Akıcılık, ahenkli bir
anlatımla, söylenmesi kolay kelimelerin kullanılmasıyla gerçekleşir. Zaman
zaman devrik cümle kullanılması akıcılığa katkı sağlar.
·
Yalınlık (sadelik): Anlatımda gereksiz
ayrıntılardan, süslü ve sanatlı söyleyişlerden, imgelerden, uzun cümlelerden
kaçınmaktır.
·
Duruluk: Anlatımda gereksiz kelimelere, sözlere
yer vermemektir. Bir söz cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamında daralma
veya bozulma olmuyorsa o söz gereksizdir çünkü güzel ve etkili bir anlatımda
gereksiz ek veya söz tekrarlarına yer verilmez.
2. Yazım ve noktalama açısından kontrol edilir, varsa
hatalar düzeltilir.
3. Yazılan metin; paragraflar, bölümler, olay örgüsü/kurgu
ve başlık gibi yapı ve şekil unsurları arasındaki anlam bağlantıları, tutarlılık
ve akış bakımından incelenir.
4. Metnin içeriği,
üslubu ve tür özellikleri gözden geçirilir.
5. Yazının okunaklığı ve sayfa düzeni kontrol edilir.
5)
Yazılan
Metni Paylaşma
Yazılan metinler sınıf ortamında yüksek sesle okunarak,
panoda sergilenerek, elektronik ortamlarda; kitap, dergi ve gazetelerde
yayımlanarak ya da yarışmalara katılarak paylaşılabilir. Eleştirilere açık
olunmalı, gerekirse metin çerçevesinde eleştiriler cevaplanmalıdır.
Yorumlar
Yorum Gönder