Tarih Dersi Kavramlar Sözlüğü

 

Tarih Bilimine Giriş

Ÿ   Anakronizm, herhangi bir olay ya da varlığın içinde bulunduğu zaman dilimi (dönem) ile kronolojik açıdan uyumsuz olması.

Ÿ   Historizm, Tarihselcilik özellikle iki etkene dayanan kültürel veya tarihsel birçok sayıdaki kuramı kapsayan bir terim.

Ÿ   Çağ; başlangıcı ve sonu belli olan, tarihte ayrı bir özelliğe sahip zaman bölümü.

Ÿ   Yüzyıl, yüz yıllık süre, asır.

Ÿ   Milat, tarih hesaplamalarında İsa'nın doğduğu kabul edilen gün.

Ÿ   Dil, insanların, duygularını, düşüncelerini bildirmek için sözcükler ya da işaretler aracılığıyla yaptıkları anlaşma.

Ÿ   Heraldik, eski devirlerden günümüze kadar toplumlarda kullanılan arma, bayrak, mühür, özel işaret ve unvanları inceleyen bilim dalı.

Ÿ   Nümizmatik, eski paraları inceleyen bilim

dalı.

Ÿ   Paleografi eski yazı çeşitlerini inceleyen bilim.

Ÿ   Belge :Tarihi bir olayı doğru olarak anlamaya yarayan her türlü malzeme.

Ÿ   Ortak                   Bilinç,                   bir toplumda ortak düşünce, istek ve heyecanlarını temsil eden kavram.

Ÿ   Din, genellikle doğaüstü, kutsal ve ahlakî öğeler taşıyan, çeşitli ayin, uygulama, değer ve kurumlara sahip inançlar.

Ÿ   Arkeoloji, arkeolojik yöntemlerle ortaya çıkarılmış kültürleri, birçok bilim dalından yararlanarak araştıran ve inceleyen bilim dalı.

Ÿ   Tasnif, sınıflama yapma.

Ÿ   Tenkit, eleştiri yapma.

Ÿ   Tahlil, çözümleme yapma.

Ÿ   Toponimi, yer isimlerinin (toponimlerin), onların orijinlerinin, anlamlarının, kullanımlarının ve tiplendirmesinin bilimsel araştırması.

Ÿ   Sicilografya: Mühürler bilimi.

Ÿ   Etnografya, kavimleri karşılaştırarak inceleyen, kültür oluşumlarını araştıran, kültür bilimi.

Ÿ   Kaynak: Tarihî bilgiye kaynaklık eden malzemeleri.

Ÿ   Olay: Hayat içerisinde tek tek meydana gelen değişmeler.

Ÿ   Kronoloji, olayların tarihsel sıralanması ile ilgili bilim dalı.

Ÿ   Olgu, aynı türdeki olayları bir bütün olarak anlatmak için kullanılan ve süreklilik gösteren bir kavram.

Ÿ   Nesnellik, yaygın olarak her tür öznel etki ve ögelerden bağımsız olabilme durumu.

Ÿ   Milli kimlik, bir milletin kendi kendine oluşturduğu özgün düşünüş ve yaşayış biçimi.

Ÿ   Antropoloji, geçmiş ve günümüz topluluklarında yaşayan insanların çeşitli yönlerini inceleme.

Ÿ   Takvim, zamanı yıllara, aylara, haftalara ve günlere ayıran yöntem.

Ÿ   Filoloji; dillerin yapısını, tarihsel gelişimini ve birbirleri ile ilişkilerini inceleyen bilim dalı.

Ÿ   Epigrafi; konusu, yazıtları ve tarihi yapıtlardaki yazıları inceleyen bilim dalı.

Ÿ   Sikke, Para, M.Ö. 7. yüzyılda Anadolu'da

Lidyalılar tarafından icat edilme.

Uygarlığın Doğusu ve İlk Uygarlıklar

Ÿ   Piktogram ya da piktograf bir eşyayı, bir objeyi, bir yeri, bir işleyişi, bir kavramı resmetme yoluyla temsil eden sembol.

Ÿ   Karum, eski Asur ticaret merkezlerine verilen ad.

Ÿ   Vabartum, Karum'dan daha küçük çapta pazar yerleri.

Ÿ   Medeniyet, bir ülke veya toplumun, maddi ve manevi varlıklarının, düşünce, sanat, bilim, teknoloji ürünlerinin tamamı.

Ÿ   Devrim, inkılâp ya da ihtilâl, bir durumdan başka bir duruma geçiş, evrim, dönüşüm.

Ÿ   Uygarlık: Fikir, sanat ve sanayi alanlarında büyük gelişme göstermiş oluşum.

Ÿ   Hiyeroglif, antik  döneme ait  bir  yazı

sistemi.

Ÿ   Çivi     yazısı,    Sümerler      tarafından medeniyete kazandırılan ilk yazı formu.

Ÿ   Kurgan, Eski Türklerde mezar yapısı.

Ÿ   Site:   Sümerlerde    şehir   devletlerine

verilen isim.

Ÿ   Patesi:    Site   denilen    şehir-devletleri yöneten rahip-krallara verilen ad.

Ÿ   Nom: Antik Mısır'da kentlere verilen

isim.

Ÿ   Satraplık, İran medeniyetinde ülke topraklarının ayrıldığı idari birimlere verilen ad .

Ÿ   Oligarşi, küçük ve ayrıcalıklı bir grubun iktidarda olduğu yönetim şekli.

Ÿ   Efsane, yıllarca gerçekten olmuş gibi kuşaktan kuşağa aktarılan söylence.

Ÿ   Tablet, pişmiş kilden yapılmış, üzerinde çiviyazısıyla metin bulunan yazılı belge.

Ÿ   Polis: Antik Yunanda şehir devletine

verilen isim.

Ÿ   Paleolitik: Kaba Taş Devri, Yontma Taş Devri, İnsanlığın en uzun dönemi.

Ÿ   Neolitik:     Cilâlı    Taş    Devri,    Tarım devriminin başladığı dönem.

Ÿ   Kalkolitik: Maden Taş Çağı, İnsanlığın madenleri işlediği dönem.

Ÿ   Kervan, eskiden, kara nakliyatını yapan

kafile.

Ÿ   Kolonicilik, Bir devletin ekonomik, siyasal ve sosyal nedenlerden dolayı, kendi sınırları dışında ele geçirip yönettiği ülkeye veya topraklar.

Ÿ   Aristokrasi, iktidarın imtiyazlı ve genellikle soya bağlı bir toplum sınıfının elinde bulunduğu siyasi hükümet şekli.

Ÿ   Tiranlık, hukuk ve anayasa kurallarından bağımsız bir yönetim biçimi .

Ÿ   Konar-göçer, göçebe yaşam tarzı.

Ÿ   Nekropol Arkeolojik şehirlerde mezarlıkların ve toplu mezar yerlerinin bulunduğu bölge.

Ÿ   Megaron, Yunan tapınağının prototipi.

Ÿ   Tümülüs: Bir mezar odasını örten yapay

tepe.

Ÿ   Akropol: genellikle bir tepe üzerinde bulunan, çevresi surla çevrili, içinde sarayın, önemli yapıların ve tapınakların yer aldığı iç kale.

Eski Türk Tarihi

Ÿ  Kurultay: Politik ve askeri kararların alındığı meclise verilen ad.

Ÿ  Toygun:   Kurultaya   katılma   hakkı

olanlar.

Ÿ  Yabgu:  Devletin   batısını  yöneten yönetici.

Ÿ  Hakan: Devletin doğusunu yöneten asıl hükümdar.

Ÿ  Tarkan: Ordu komutanı

Ÿ  Yarlığ, hükümdar buyrultusu.

Ÿ  Bitikçi: Devlet yazışmalarını yapan görevli.

Ÿ  Tamu: Cehennem.

Ÿ  Uçmağ: Cennet.

Ÿ  Kamdu: Genellikle üzerinde hükümdarın mührü bulunan ipekten bez parçaları.

Ÿ  Tudun : Vali, vergi memuru.

Ÿ  Kut : Hükümdarlık yetkisini Tanrı’nın verdiğine inanılması.

Ÿ  Boy: Ortak bir sosyal düzen içinde bir arada yaşayan, aynı soydan gelen insanların meydana getirdiği topluluk.

Ÿ  Budun: Aralarında dil, kültür ve töre birliği bulunan, soy ve boy yönünden de birbirine bağlı insan topluluğu.

Ÿ  İl: Devlet

Ÿ  Kün: Halk

Ÿ  Oguş: Aile

Ÿ  Toy: Türk devletlerinde siyasî, askerî ve ekonomik kararların alındığı yer.

Ÿ  Ülüş, Orta Asya eski Türk devlet geleneğine göre ülkenin hanedan

üyeleri arasında paylaştırılması âdeti.

Ÿ  Kopuz: Türk ve Altay halk kültüründe çalgı.

Ÿ  Koşuk: Sığır törenlerinde (av şenlikleri) ve şölenlerde söylenen aşk, kahramanlık, doğa sevgisi temalı şiirler.

Ÿ  Sav; atasözü niteliğinde, az sözle çok şey anlatan, anlam yoğunluğu bulunan, özlü sözler.

Ÿ  Sagu, ölen bir kişinin ardından söylenen bir tür ağıt şiiri.

Ÿ  Töre; bir toplumda yazılı olmayan,

gelenekleşmiş kanun ve kurallar.

Ÿ  Onlu Teşkilat: Mete Han’ın kurmuş olduğu ordu sistemi.

Ÿ  İkili Teşkilat: Devleti Doğu-Batı yapısıyla yönetme.

Ÿ  Örf: İslam hukukunda hem akli hem de şeri anlamda güzel olan ve aklıselim tarafından güzel kabul edilen, yadırganmayan şeyler.

Ÿ  Balbal, Eski Türklerde kişinin anılması için mezarının veya bazı kurganların etrafına dikilen mezar taşına verilen isim.

Ÿ  Bengitaş, Türk mitolojisinde bilinmeyen bir yerdeki gizemli bir dikilitaş.

Ÿ  Şamanizm, varlığı tüm insanların tarihinde erken taş devrine ve daha da geriye kadar kanıtlanabilen, inisiyasyon içeren bir vecd ve trans tekniği.

İslam Tarihi

Ÿ   Gazve, Hz. Muhammed'in İslam Ordusu'nun başında bizzat katıldığı askeri harekâtlar.

Ÿ   Seriyye, Hz. Muhammed döneminde, Muhammed'in bizzat katılmadığı askeri harekâtlar.

Ÿ   Hudeybiye Antlaşması,, 628 martında Medineli Müslümanlarla Mekkeli paganlar arasında yapılan barış antlaşması.

Ÿ   Veda Haccı, Hz. Muhammed'in 632 yılının Mart ayında gerçekleştirdiği ilk, tek ve son haccı.

Ÿ   Halife, Hz. Muhammed'in ölümünün ardından "sonra gelen, yerine geçen, ardından gelen" anlamında oluşturulan yönetim makamı.

Ÿ   Ridde Savaşları, Muhammed'in ölümü sonrasında kitlesel dinden dönme olaylarını ve bunun üzerine, ilk halife Ebu Bekir tarafından 632-633 yıllarında yapılan askeri harekât.

Ÿ   Divan, yüksek aşamalı devlet adamlarının oluşturduğu büyük meclis.

Ÿ   Hicaz, Arap Yarımadası'nda günümüz

Suudi Arabistan'ının batısında bir bölge.

Ÿ   Vahiy, Tanrı tarafından Tanrısal bir buyruğun ya da düşüncenin peygambere bildirilmesi.

Ÿ   İsra, Hz. Peygamber’in Mekke'deki Mescid-i Harâm'dan Kudüs'teki Mescid-i Aksâ'ya götürülmesi şeklinde gerçekleşen olağan üstü olay.

Ÿ   Miraç, İslam inancında, Peygamber Muhammed'in göğe yükselmesi hadisesi.

Ÿ   Akabe Biatları: Hz. Muhammed ile Medineli bir topluluk arasında yapılan görüşmeler.

Ÿ   Şuubiye, Emeviler ve Abbasiler döneminde Arap olmayan Müslümanlar arasında gelişen kültür sanat hareketi.

Ÿ   Avasım, Abbasiler Devleti zamanında özellikle Bizans Devleti sınırında kurulan şehirler.

Ÿ   Beyt'ül Hikmet, Abbasiler tarafından, 800'lü yılların başında, Bağdat şehrinde kurulan kütüphane ve çeviri merkezinden oluşan bir bilim merkezi.

Ÿ   Beyt-ül mal, İslam devletlerinde devlet hazinesi.

Ÿ   Dâru'n-Nedve Kureyş kabilesinin ileri gelenlerinin istişare etmeleri için yaptırdığı bina.

Ÿ   Dârülerkam, Hz. Peygamber'in bi'setin ilk yıllarında Mekke'de İslâmiyet'i tebliğ ettiği ev.

Ÿ   Cahiliye Dönemi: İslam öncesi Arap toplumu dönemi.

Ÿ   Peygamber, Tanrı tarafından bir dini veya dinî öğretiyi yaymakla görevlendirildiğine inanılan kişi.

Ÿ   Hicret, Hz. Muhammed ve diğer Müslümanların, baskılardan kurtulmak için 622'de Mekke'den Medine'ye göç etmelerine verilen isim.

Ÿ   Medine Sözleşmesi: Hicret sonrasında Hz. Muhammed tarafından  622'de düzenlenen toplumsal sözleşme.

Ÿ   Mustarep: İslâm dinini kabul etmedikleri halde İslâm kültürü etkisi altında kalan Ispanyollara verilen ad.

Ÿ   Mevali: Arap olmayan Müslümanlara köle gözüyle bakılması.

Ÿ   Müveleddûn: İspanyol olup Müslümanlığı

benimseyenlere verilen ad.

Ÿ   Ficâr savaşları, İslam'dan önce bazı Arap kabileleri arasında haram aylarında çıkan savaşlar.

Ÿ   Ensar Medine'de Hz. Muhammed’e iman eden Müslümanlar.

Türk - İslam Tarihi

Ÿ   Yabgu: Eski Türk devletlerinde hükümdar anlamında kullanılan unvan.

Ÿ   Afrasyab: Şehnâme'nin           karakterlerinden efsanevî kral ve Turan kahramanı.

Ÿ   Melik, bir şehir veya bölgenin idaresiyle görevli hanedan mensubu yüksek devlet görevlileri için kullanılan unvan.

Ÿ   Hutbe okutmak: Hükümdarlık alameti.

Ÿ   İmaret: yoksullara yardım amacıyla oluşturulan hayır kurumları.

Ÿ   Kervansaray: Kentler arası uzak anayollarda kervanların konaklaması için yapılmış büyük han.

Ÿ   İkta. Devlet tasarrufunda bulunan bir toprağın mülkiyetinin veya sadece gelirinin sivil veya askeri şahıslara verilmesi.

Ÿ   Lonca, aynı bölgede yaşayan esnaf ve zanaatkârların örgütlenerek kurduğu meslek organizasyonuna verilen isim.

Ÿ   Subaşı, savaş zamanı güvenlik işlerine bakmakla, barış zamanı da vergi toplamakla görevlendirilen kimse.

Ÿ   Batınilik: İslamda Kur'an ayetlerinin görünür anlamlarının dışında, daha derinde gerçek anlamları bulunduğu inancı.

Ÿ   Hacib: Türk-İslam devletlerinde hükümdar ve

vezirden sonra gelen en yüksek rütbeli görevli.

Ÿ   Divan-ı Saltanat. İlk Türk-İslam devletlerinde özellikle de Büyük Selçuklu Devleti'nde önemli konuların görüşüldüğü yer.

Ÿ   Emir-i Dad: şer'î davaların dışındaki örfî davalara hükümdar adına bakan görevli.

Ÿ   Oğuz: Harezm bölgesinde yaşayan ve XI. yüzyıldan başlayarak kendilerine Türkmen de denilen topluluk.

Ÿ   Atabetü'l-Hakayık, Edip Ahmet Yükneki'nin

12. yüzyılda, Karahanlı beylerinden Muhammed Dâd Sipehsalar'a hediye ettiği, hadis ve Arapça beyitlere dayanarak yazdığı şiirler.

Ÿ   Gulam, İslam devletlerinde kölelerden oluşan, hükümdarı korumakla görevli olan askeri birlikler.

Ÿ   Satuk Buğra Han: Karahanlılarda İslamiyet’i ilk kez benimseyen hükümdar.

Ÿ   Kutadgu Bilig, 11. yüzyıl Karahanlı Uygur Türklerinden Yusuf Has Hacib'in Doğu Karahanlı hükümdarı Tabgaç Uluğ Buğra Kara Han'a atfen yazdığı ve takdim ettiği Türkçe eser.

Ÿ   Dîvânü Lugati't-Türk, Orta Türkçe döneminde Kaşgarlı Mahmud tarafından Bağdat'ta 1072- 1074 yılları arasında yazılan Türkçe-Arapça bir sözlük.

Ÿ   Atabey, Selçuklularda, şehzadelerin eğitimiyle ya da bir eyaletin bağımsız olarak yönetimiyle görevlendirilmiş vezirler.

Ÿ   Türkmenler, çoğunlukla Türkmenistan'da, ufak bir kısmı da İran'da yaşayan Türk halkı.

Ÿ   Siyâsetnâme, Arap, Fars, Hint ve Türk edebiyatlarında devlet adamlarına yöneticilik sanatına ilişkin bilgiler veren yapıtların genel adı.

Ÿ   Şıhne: Türk-İslam devletlerinde eyaletleri yöneten, askerî ve idari yetkilere sahip kişi.

Ÿ   Uç beyliği, Orta Çağ'da Hıristiyan ile Müslüman dünyasının arasındaki Müslüman sınır bölgeleri için kullanılan bir tanım.

Ÿ   Vakıf, kişiler veya kurumlarca kurulmuş, yasayla görev ve yetkileri belirlenen tüzel kişilik.

Ÿ   Hil‘at, halifeler ve hükümdarlar tarafından ödüllendirme amacıyla devlet adamlarına ve diğer bazı kişilere giydirilen değerli elbise.

Ÿ   Tuğ - Türk ve Altay halklarının devlet geleneğinde flama şeklindeki hükümranlık sembolü.

Ÿ   Medrese, Müslüman ülkelerde orta ve yükseköğretimin yapıldığı eğitim kurumlarının genel adı.

Ÿ   Tasavvuf İslam'ın iç veya mistik yüzü.

Ÿ   Ribât, sınır boylarında ve stratejik mevkilerde askerî amaçlı kullanılan yapılara verilen ad.

Türkiye Tarihi

Ÿ   Gulaman-ı Saray: Genellikle gayr-i müslim esir çocuklarının ya da satın alınan kölelerin yetiştirilmesiyle oluşan ordu.

Ÿ   Melikü's sevahil, Anadolu Selçuklu Devleti'nde donanma komutanlarına verilen unvan.

Ÿ   Boy birliği, eski Türkler’in göçebe teşkilatında yer alan oldukça önemli olan siyasi birliğe verilen bir ad.

Ÿ   Türk Beylikleri: Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’da kurulan Türkmen beylikler.

Ÿ   Haçlılar: Türklerin Anadolu’ya girmesinden sonra Avrupa’da oluşturulan Hristiyan askeri topluluk.

Ÿ   Yurt Açan Savaşı: Malazgirt Savaşı

Ÿ   Yurt Tutan Savaşı: Miryokefalon Savaşı

Ÿ   Kösedağ Savaşı: Anadolu Selçuklu Devleti'nin Moğollara yenilmesiyle ve Moğol tabiiyetine girmesiyle sonuçlanan 3 Temmuz 1243 tarihli muharebe.

Ÿ   Moğol İstilası: Kösedağ Savaşı sonrasında Moğolların Anadolu’yu işgal etmesi.

Ÿ   Oğuzlar, Oğuz Kağan Destanı'na göre 24 boydan ve Kaşgarlı Mahmud'un Divânu Lügati't-Türk eserine göre 22 boydan oluşan Orta Asya kökenli en kalabalık Türk boyu.

Ÿ   Bâbai Ayaklanması: Baba İshâk Kefersudi’nin 1240 yılında Anadolu Selçuklu Devleti topraklarında çıkardığı ayaklanma.

Ÿ   Mama Hatun Kümbeti: Erzincan'ın Tercan ilçesinde, Saltuklular döneminden türbe.

Ÿ   Divriği Ulu Cami: Mengücekliler döneminde yapılan ve UNESCO miras listesinde bulunan eser.

Ÿ   Yağıbasan medresesi, Danişment Beyliği'nden Nizamettin Yağıbasan'ın Tokat ve Niksar'da yaptırdığı iki medrese.

Ÿ   Çaka Beyliği: İlk Türk Denizci beyliği.

Ÿ   El Cezerî, İslam'ın Altın Çağında çalışmalar yapan Müslüman Arabī bilim insanı, sibernetiğin kurucusu ve mühendis.

Ÿ   Malabadi Köprüsü: Artuklular döneminde Diyarbakır Silvan’da yapılan eser.

Ÿ   Divân-ı İnşâ (Tuğra) Devletin iç ve dış yazışmalarını yapan divan.

Ÿ   Divân-ı İstifa Devletin tüm malî işlerine bakar.

Ÿ   Divân-ı İşraf Teftiş kuruludur. Devletin idarî ve malî işlerinin yolunda gidip gitmediğini teftiş (kontrol) eden görevli.

Ÿ   Divân-ı Arz Ordunun yiyecek, giyecek, teçhizat vb. tüm ihtiyaçları ve asker maaşları ile ilgilenen görevli.

Ÿ   Divân-ı Mezâlim Hükümdarın başkanlık ettiği ve büyük davaların bakıldığı yüksek mahkeme.

Ÿ   Divân-ı Pervane Has ve dirliklerle ilgili kararları düzenleyen, toprak kayıtlarını tutan divan..

Ÿ   Kubbetü’l İslam: Belh, Buhara ve Ahlat

şehirlerinin unvanı.

Ÿ   İkta Arazi: Selçuklular'da ordu mensupları ile devlet adamlarına hizmetleri veya maaş karşılığı verilen topraklar.

Ÿ   Ahilik, Ahi Evran tarafından Hacı Bektaş-ı Veli'nin tavsiyesiyle kurulan esnaf dayanışma teşkilâtı.

Ÿ   Mevlânâ, 13. yüzyılda yaşamış Fars Sünni Müslüman şair, fâkih, âlim, ilahiyatçı ve Sufi mutasavvıf.

Ÿ   Yunus Emre, Anadolu'da Türkçe şiirin öncüsü olan tasavvuf ve halk şairi.

Ÿ   Hacı Bektâş-ı Velî; Mistik, seyyid, mutasavvıf şair ve İslam filozofu.

Beylikten Devlete

Ÿ   Kayı boyu, Oğuz Kağan Destanı'na göre Oğuzların 24 boyundan biri olarak görülen Osmanlıların geldiği boy.

Ÿ   Yaylak: Orhon yazıtlarından başlayarak eski Türkçe metinlerde geçen yaz mevsiminin geçirildiği yer.

Ÿ   Kışlak: Orhon yazıtlarından başlayarak eski Türkçe metinlerde geçen kış mevsiminin geçirildiği yer.

Ÿ   Çimpe Kalesi, 14. yüzyılın ortalarında Osmanlı Ordusu tarafından fethedilen, Balkan topraklarının güneydoğu kesiminde Gelibolu Yarımadası’nda yer alan bir kale.

Ÿ   Güzelcehisar : Yıldırım, Niğbolu zaferinden sonra İstanbul’u yeniden kuşatmasıyla yaptığı hisar.

Ÿ   Düzmece Mustafa Olayı: II. Murat döneminde ortaya çıkan ayaklanma.

Ÿ   Edirne-Segedin Antlaşması 1444 yılında Osmanlı Devleti ve Macaristan arasında imzalanmış bir barış antlaşması.

Ÿ   Enderûn Mektebi, I.Murad zamanında Edirne alındıktan sonra 1363 yılında kurulup, zamanla çeşitli değişikliklere uğramakla beraber Osmanlı Devleti'nin son zamanlarına kadar varlığını sürdüren bir saray okulu.

Ÿ   Buçuk Tepe İsyanı II. Murat'ın (1421-1451) küçük yaştaki oğlu Mehmet'i tahta geçirmesine karşı çıkan Yeniçerilerin çıkardığı bir isyan.

Ÿ   Pelekanon Muharebesi, Osmanlıların Kocaeli Yarımadasındaki fetihleri ve İznik'i kuşatmaları sebebiyle 10-11 Haziran 1329 tarihinde Bizans imparatoru III. Andronikos ile Osmanlı hükümdarı Orhan Bey arasında yapılan muharebe.

Ÿ   Bafeus: 18 Temmuz ve 27 Temmuz 1302 tarihleri arasında Osmanlı Beyliği ile Bizans İmparatorluğu'nun yaptığı tarihteki ilk muharebe.

Ÿ   İskan, toplulukların belli bir toprak parçasına bağlanarak devamlı bir yerleşik hayat kurması.

Ÿ   İstimâlet: Hoşgörü politikası.

Ÿ   Gaza, İslam dinini korumak veya yaymak amacıyla Müslüman olmayanlara karşı yapılan kutsal savaşa verilen isim.

Ÿ   Cihat: İslam uğruna savaşma.

Ÿ   Fetret: Osmanlı hükümdarı Yıldırım Bayezid'in beş oğlundan dördü arasındaki taht kavgaları nedeniyle 1402'den 1413'e kadar süren kargaşa dönemid.

Ÿ   Çelebi: XV. yüzyıla değin, Osmanlı şehzadelerine verilen san.

Ÿ   Dâvûd-i Kayserî, Osmanlı devletinin kuruluş döneminde yaşamış İran'lı mutasavvıf, filozof ve yazar. İlk Osmanlı medreselerinin kurucusu, başmüderrisi.

Ÿ   Dursun Fakih, Osmanlı'nın kuruluş döneminde yaşamış ünlü bilginlerden birisi.

Ÿ   Hüdâvendigâr: Hükümdar, yöneten. Osmanlı sultanlarından I. Murad’ın unvanı.

Ÿ   Acemi Oğlanlar Ocağı I. Murad döneminde kurulan askeri teşkilat.

Ÿ   Tımar Sistemi, padişahın sipahilere devrettiği topraklardan elde edilen gelirin askerlerin maaşlarını karşılamak için kullanılması.

Ÿ   Devşirme sistemi Osmanlı İmparatorluğu'nun ele geçirdiği özellikle Rumeli ve Balkanlardaki Hristiyan veyahut farklı inançlara sahip topraklardan genç ve yetenekli çocukların toplanarak, sıkı bir eğitim altında üstün bir asker ve yönetici sınıfı oluşturma sistemi.

Ÿ   Sultân-ı İklim-i Rum Niğbolu zaferinin ardından halife tarafından Yıldırım Bayezid’e verilen unvan.

Ÿ   Sırpsındığı: 364 yılında, Sırp İmparatorluğu, Macar Krallığı, İkinci Bulgar İmparatorluğu, Bosna Prensliği ve Eflak Prensliği'nden oluşan ittifakın, Osmanlıları Balkanlar'dan atmak için başlattıkları bir savaş.

Ÿ   Çirmen Savaşı Sırpların Osmanlı Devleti ile, Meriç kıyısındaki Çirmen yakınlarında, 26 Eylül 1371 tarihinde yapılan Osmanlıların zaferiyle sonuçlanmış muharebe.

Ÿ   Ahiyân-ı Rûm: Osmanlı devletinin kuruluşunda rol oynamış Ahi teşkilatı.

Ÿ   Bâcıyân-ı Rûm: Ahi Evran'in eşi Fatma Bacı

tarafından kurulan dünyanın ilk kadın teşkilatı .

Ÿ   Şeyh Bedreddin Olayı Osmanlı tarihindeki ilk

dini-sosyal içerikli isyan.

Ÿ   Rumeli, Osmanlı İmparatorluğu döneminde 15. yüzyıldan itibaren Balkanlar’ın güneyine verilen ad.

Dünya Gücü Osmanlı Devleti

Ÿ   Turnadağ Savaşı: Osmanlı Devleti ile Dulkadiroğulları Beyliği arasında 12 Haziran 1515 tarihinde gerçekleşen muharebe.

Ÿ   Mercidabık ve Ridaniye Savaşları Osmanlı ile Memluk devleti arasında gerçekleşen ve Memluklerin siyasi varlığının sona erdiği savaşlar.

Ÿ   Bozoklu Celal Ayaklanması Tokat’ta ortaya çıkan ve 1518’de bastırılan isyan.

Ÿ   Kanuni: Sultan I. Süleyman’ın unvanı.

Ÿ   Mohaç Savaşı 29 Ağustos 1526'da, Osmanlı İmparatorluğu ve Macaristan Krallığı orduları arasında meydana gelen ve Macaristan'ın büyük bölümünün Osmanlı hakimiyetine girmesiyle sonuçlanan savaş.

Ÿ   Kitâb-ı Bahriye Osmanlı Kaptan-ı Deryası Piri Reis'in hazırladığı Akdeniz kıyılarına ait ayrıntılı bir harita-kılavuzu.

Ÿ   Mir’âtü’l Memâlik Kaptan-ı derya Seydi Ali Reis'in Çağatayca mensur ve manzum şekilde yazdığı eseri.

Ÿ   Muhibbî Kanuni Sultan Süleyman’ın mahlası.

Ÿ   Balyos, elçi, aracı, arabulucu anlamı taşıdığı gibi, aynı zamanda İstanbul'da görev yapan Venedik elçilerine verilen ad.

Ÿ   Gentile Bellini, Rönesans döneminde Venedik'te yaşamış İtalyan bir ressamdır. 1478'de Venedik Cumhuriyeti tarafından Fatih Sultan Mehmet'in portresini yapmak üzere İstanbul'a gönderilen ressam.

Ÿ   Fatih: İstanbul’un fethinden sonra Sultan Mehmet’in aldığı unvan.

Ÿ   Feth-i Mübin Açık ve parlak zafer.

Ÿ   Boğazkesen: Fatih Sultan Mehmet tarafından İstanbul’un kuşatılması zamanında Anadolu Hisarı’nın karşısına yapılan hisar.

Ÿ   Şahi: İstanbul’un Fethi sırasında döktürülen güçlü toplar.

Ÿ   Otlukbeli Savaşı 11 Ağustos 1473 tarihinde Osmanlı padişahı II. Mehmed ile

Akkoyunlu sultanı Uzun Hasan arasında yapılmış bir meydan muharebesi.

Ÿ   Kanunnâme-i Âl-i Osman Fatih Sultan Mehmed'in bir hatt-ı hümayun şeklinde bizzat                              kendi                   ağzından hazırlattığı kanunnameler.

Ÿ   Çinili Köşk Çinili Köşk, Topkapı Sarayı'nın dış surlarının içinde yer alan, 1472 yılından kalma bir köşk.

Ÿ   Müsadere               Sistemi               Osmanlı İmparatorluğu'nda devletin, haksız kazançla zengin olmuş görevlilerin mallarına istediği zaman el koyabilmesi usulü.

Ÿ   Sancak Sistemi Osmanlı'da şehzadelerin deneyim  kazanması

için sancaklara yönetici                      olarak gönderilmesi.

Ÿ   Cem Sultan Meselesi II. Bayezid döneminde kardeşi Cem ile ortaya çıkan taht kavgası.

Ÿ   Yavuz: Sultan I. Selim’in lakabı.

Ÿ   Hilafet-i Ulya İslam âleminin temsil edildiği yüce makam.

Ÿ   Çaldıran Savaşı Osmanlı padişahı Yavuz Sultan Selim ile Safevi hükümdarı Şah İsmail arasında 23 Ağustos 1514'te gerçekleşen ve Osmanlı zaferiyle sonuçlanan savaş.

Ÿ   Vadiü's-Seyl Savaşı Fas'ın Tanca şehrinin güneyindeki ovada yapılan Osmanlı- Portekiz Meydan Savaşı.

Ÿ   Kapitülasyon, Bir devletin bir anlaşmaya bağlı olarak başka devletlere tanıdığı iktisadi ve sosyal ayrıcalıklar bütünü.

Ÿ   Preveze Savaşı 28 Eylül 1538 tarihinde Yunanistan'ın kuzeybatısındaki Preveze'de Osmanlı Donanması ve Papa III. Paulus'ün çabalarıyla bir araya gelen Haçlı donanması arasında gerçekleşen deniz muharebesi.

Ÿ   Coğrafi Keşifler 15. ve 16. yüzyıllarda Avrupalılar tarafından yeni  ticaret yollarının bulunması amacıyla başlatılan ve yeni okyanusların ve kıtaların bulunmasıyla gerçekleşmiş olan keşifler.

Yeni Çağ Avrupası

Ÿ  Rönesans, Orta Çağ ve Reformasyon arasındaki tarihi dönem olarak bilinir. 15 - 16. yüzyıl İtalya’sında batı ile klasik antikite arasında sanat, bilim, felsefe ve mimarlıkta bağın tekrar kurulmasını sağlayan dönem.

Ÿ  Matbaa: Çinliler tarafından keşfedilen, metin ve görüntülerin genellikle kâğıt gibi yüzeyler üzerine basılarak çoğaltılma işi.

Ÿ  Realizm: bir diğer adıyla gerçekçilik, on dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısında Fransa'da ortaya çıkmış bir sanat akımı.

Ÿ  Kopernik: dünyanın ve diğer gezegenlerin güneş etrafında döndükleri kuralını açıklamıştır. Heliosentrik                             (güneş          merkezli)          teori bugün Kopernik teorisi olarak da adlandırılır.

Ÿ  Newton: İngiliz fizikçi, matematikçi, astronom, mucit, filozof, ilahiyatçı. 1687’de yayınlanan kitabı Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica, klasik mekaniğin temelini atmıştır ve tarihin en önemli bilimsel kitaplarından biri.

Ÿ  Galileo: İtalyan astronom, fizikçi, mühendis, filozof ve matematikçi. Rönesans'ın bilimsel devrimine büyük katkıda bulunan bilim insanına “gözlemsel astronominin babası”, “modern fiziğin babası” ve “bilimin babası” gibi isimler takılmış.

Ÿ  Katolik Kilisesi ruhani başkanı Roma Başpiskoposu

olan, en fazla cemaate sahip Hristiyan mezhebi.

Ÿ  Skolastik Düşünce Latince kökenli schola kelimesinden türetilen scholasticus teriminden gelir ve kelime anlamı olarak okul felsefesi demek.

Ÿ  Feodalizm başta Ortaçağ Avrupası olmak üzere tarihin birçok evresinde rastlanan toplumsal, siyasal ve ekonomik örgütleniş biçimi.

Ÿ  Hümanizm 14. yüzyılda İtalya'da doğan, insanı evrende tek ve en yüksek değer olarak gören, insanı geliştirme ve yüceltmeyi amaçlayan bir düşünüş.

Ÿ  Yüz Yıl Savaşları İngiltere Kralı III. Edward'ın Fransa tahtında hak iddia etmesiyle 1337'de başlayan ve ancak 116 yıl sonra 1453'te sona eren savaşlar dizisi.

Ÿ  Çifte Gül Savaşı İngiliz tarihinde 1455-1485 yılları arasında gerçekleşen iç savaştır. Savaşa bu adın verilmesinin nedeni, savaşa neden olan York Hanedanının armasının beyaz gül, Lancaster Hanedanının armasının üzerinde ise kırmızı gül olması.

Ÿ  Tudor Hanedanı İngiliz tarihinin en parlak

dönemlerinden biri.

Ÿ  Mutlak Monarşi yasama ve yürütme kuvvetlerinin hükümdarda toplandığı bir hükûmet sistemi.

Ÿ  Coğrafi Keşifler 15. ve 16. yüzyıllarda Avrupalılar tarafından yeni ticaret yollarının bulunması amacıyla

başlatılan ve yeni okyanusların ve kıtaların bulunmasıyla gerçekleşmiş olan keşifler.

Ÿ  Sömürgecilik, kolonicilik, kolonyalizm ya da müstemlekecilik, genellikle bir devletin başka ulusları, devletleri, toplulukları, siyasal ve ekonomik egemenliği altına alarak yayılması veya yayılmayı istemesi.

Ÿ  Eski Dünya Kıtaları: Afrika, Avrupa, Asya

Ÿ  Yeni Dünya Kıtaları: Amerika, Avustralya, Antarktika

Ÿ  Ham madde endüstride bir ürün ya da yapının elde edilmesinde kullanılan gerekli bileşenlerin işlenip elde edilmesinden önceki durumu.

Ÿ  Pusula: başlıca olarak ulaşımda ve arazi incelemesinde kullanılan, dünya üzerinde yön tespit etmeye yarayan cihaz.

Ÿ  Ümit Burnu Güney Afrika Cumhuriyeti'ndeki Cape Yarımadası'nın  güneydeki  uç   noktasıdır.  Portekizli kâşif olan Vasco da Gama tarafından kullanılmış.

Ÿ  Baharat Yolu Hindistan'dan başlayarak İskenderiye’ye oradan da Avrupa’ya uzanan ticaret yolu.

Ÿ  Kristof Kolomb Cenovalı kâşif, gezgin ve sömürgeci. 1492'de Amerika'yı keşfedeceği yolculuğuna çıktı. 1503'te Küba'yı keşfetti. 1506'da hayatını kaybetti.

Ÿ  Amerigo Vespucci 1497’de gittiği kıtanın yeni bir kıta olduğunu ifade eden ve Amerika’nın kendi adıyla anılmasını sağlayan kâşif, gezgin.

Ÿ  Macellan Portekizli denizci, gezgin ve kâşif. İspanyol İmparatorluğu'nun desteğiyle denize  açıldı. Macellan son yolculuğunu tamamlayamadan Filipinler'deki Mactan Savaşı'nda öldürüldü.

Ÿ  Del Kano Macellan ile beraber çıktığı dünya turunu tamamlayıp dünyanın yuvarlak olduğunu ispatlayan kâşif.

Ÿ  Aztek Meksika’da 1428 yılından 1521 yılına kadar İspanyol konkistador Hernán Cortés önderliğindeki İspanyollar ve yerel müttefikleri tarafından yenilinceye kadar hüküm sürmüş topluluk.

Ÿ  İnka Güney Amerika'nın batı  kıyısındaki And Dağları bölgesindeki Cuzco şehri           civarında medeniyet kurmuş topluluk.

Ÿ  Maya Kızılderili Maya halkları tarafından kurulan Kolomb öncesi Amerika uygarlıklardan biri.

Ÿ  Reform: 16. yüzyılda başlatılarak tüm Avrupa’yı etkilemiş ve Katolik Kilisesi’ne karşı yapılmış dinsel bir harekettir. Reform hareketinin önderi Cermen kökenli teolog ve filozof Martin Luther.

Osmanlı Kültür ve Medeniyeti

Ÿ  Sahn-ı Seman Medreseleri Fatih Sultan

Mehmet döneminde açılan medreseler.

Ÿ  Hat Sanatı yazı sistemleri ve yazı öğeleri kullanılarak geliştirilen, sıklıkla dekoratif amaçla kullanılan, bir görsel sanat türü.

Ÿ  Kadı İnsanlar arasında meydana gelen hukuki anlaşmazlıkları sonuçlandırmak, hukuka aykırı davranışların cezasını hükme bağlamak, verdikleri hüküm ve cezaları infaz etmek üzere devletin yetkili kurumları tarafından görevlendirilmiş kimse.

Ÿ  Zanaat sermayeden çok nitelikli emeğe dayalı; öğrenimin yanı sıra el becerisi ve ustalık gerektiren meslek.

Ÿ  Kulluk Hakkı Devşirme sistemi içerisindeki

 kişiler üzerinde padişahın hüküm hakkının

 bulunması.

Ÿ  Topkapı Sarayı İstanbul Sarayburnu'nda, Osmanlı İmparatorluğu'nun 600 yıllık tarihinin 400 yılı boyunca, devletin idare merkezi olarak kullanılan ve Osmanlı padişahlarının yaşadığı saray.

Ÿ  Divanı Hümayun Osmanlı İmparatorluğu'nda

15. yüzyıl ortalarından 17. yüzyılın yarısına kadar en önemli yüksek karar organı.

Ÿ  Saliyanesiz Eyaletler Merkeze Bağlı Eyâletler

Ÿ  Saliyaneli Eyaletler Merkeze Bağlı Olmayan Eyâletler

Ÿ  Menzil Teşkilatı: Osmanlı devletinde resmi haberleşmeyi sağlayan posta teşkilatı ve ordunun konukladığı noktalara verilen bir ad,

Ÿ  Derbent Teşkilatı Kervanları ve yolları korumak için kurulan teşkilat.

Ÿ  Lonca Teşkilatı aynı bölgede yaşayan esnaf ve zanaatkârların örgütlenerek kurduğu meslek organizasyonuna verilen isim.

Ÿ  Ferman hükümdarın tuğrasını taşıyan yazılı emir Farsça buyurmak, emretmek anlamına gelen hükümler.

Ÿ  Berat: Osmanlı Devlet teşkilâtında bazı vazife, hizmet ve memuriyetlere tâyin edilenlere; vazifelerini yerine getirme salâhiyetini bildirmek üzere padişahın tuğrası ile verilen emirler.

Ÿ  Hatt-ı Hümâyun: Osmanlı padişahlarının önemli konularda bizzat yazdıkları ya da notlar düştükleri fermanlara verilen ad.

Ÿ  Alplik: Eski Türkler'de kahramanlık göstererek alp unvânını alma durumu, alp olma

Ÿ  Gazilik: İslamiyet’te gazaya veya gazveye

katılan kişilere verilen unvan.

Ÿ  Reaya: toplumun yönetici ve üst sınıflarını oluşturan kalem ve kılıç ehlinin dışında vergiye tâbi esnaf ve çiftçileri ifade eden bir kavram haline gelmiş.

Ÿ  Pençik Sistemi: Osmanlı Devleti'nde 1363'ten sonra uygulanmaya başlanmış, savaşlarda elde edilen esirlerin beşte birinin asker olarak istihdam edilmesini ifade eden sistem.

Ÿ  Yeniçeri Ocağı: . Kapıkulu Ocakları'nın en önemlisi. Yeniçeri Ocağı iç örgütlenmesi bakımından cemaat ortaları, sekbanlar ve ağa bölükleri olarak üç bölüme ayrılır.

Ÿ  Tahrir Defteri: Osmanlı maliye teşkilâtında vergilerin ve bu vergileri verenlerin ismen tespiti için değişik dönemlerde farklı şehirlerde gerçekleştirilen sayımları ve bu sayımların kaydedildiği defterler.

Ÿ  Lağımcılar: Osmanlı Ordusu'nda yeniçerilerin içinde bir ocaktır. Görevleri özellikle kale kuşatmalarında tünel kazarak sur duvarlarına ulaşmak ve surları alttan havaya uçurmak.

Ÿ  Deliler: Ordunun keşif hizmetlerini görür ve bilgi toplarlardı. Hafif süvari birlikler.

Ÿ  Bostancılar: Saray çevresinin ve iskelelerin güvenliğinden sorumlu ocak.

Ÿ  Cebeciler Silah yapım, bakım ve onarım işlerinden sorumlu ocak.

Ÿ  Yaya ve Müsellemler Osmanlı Devleti’nde ilk düzenli ordu, “Yaya ve Müsellem” adı ile Orhan Bey döneminde kurulmuş.

Ÿ  İlmiye Sınıfı adalet hizmetleri, eğitim ve yargı görevlerini kapsayan sınıf.

Ÿ  Kalemiye Sınıfı Kitâbet sınıfı olarak da bilinir. Bürokrasi, diplomasi ve mali işlerden sorumlu, kısacası  defter  işlerinden  sorumlu  kişiler   bu sınıfa dahil.

Ÿ  Seyfiye Sınıfı Kılıç sahipleridir. Asker kökenlidirler. Sadrazam, Beylerbeyi, Vezirler vb. gibi

Ÿ  Tasavvuf Tanrı’nın varlığını, birliğini, niteliğini ve evrenin oluşumunu varlık birliğiyle, yaratılanla yaratanın bir oluşu, aynı kaynaktan gelişi anlayışıyla açıklayan dinsel ve felsefi akım.

Arayıs Yılları (XVII. Yüzyıl)

Ÿ  Ekber ve Erşed: Osmanlı Devleti zamanında en yaşlı ve en olgun (bilge) hanedan üyesinin başa geçirildiği sisteme verilen ad.

Ÿ  Koçi Bey Risâlesi: 17. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu duraklama döneminde Koçi Bey tarafından IV. Murat ve İbrahim'e sunulan eleştirel tarzdaki rapor.

Ÿ  Köprülüler Dönemi: başta Köprülü Mehmed Paşa olmak üzere oğulları ve torunları Osmanlı Devleti'nde sadaret makamında bulunduğu dönem.

Ÿ  Nef’i: 17. yüzyıl Türk şâirlerindendir. Kasidede gerçek bir varlık göstermiş ve gerek kendi zamanında, gerekse sonraki yüzyıllarda kaside yazan bütün şairlere etki eden şâir ve edebiyatçı.

Ÿ  Tarhuncu Ahmet Paşa: Osmanlı'nın ilk bütçesini hazırlamış olan devlet adamı.

Ÿ  Kuyucu Murat Paşa: 1607-1608 yılları arasında 100 yıllık celali isyanlarını sona erdiren Osmanlı devlet adamı.

Ÿ  Merzifonlu Kara Mustafa Paşa: II. Viyana Kuşatması sırasında Osmanlı ordusunu organize eden sadrazam.

Ÿ  II. Viyana Kuşatması: 1683 yılında IV. Mehmet devrinde Osmanlı İmparatorluğu'nun Viyana'yı kuşatması ile gerçekleşen ve başarısızlıkla sonuçlanan kuşatma.

Ÿ  Hazerfen Ahmet Çelebi: 17. yüzyılda Osmanlı'da yaşamış ve Galata kulesinden uçtuğu varsayılan Müslüman Türk bilgini.

Ÿ  Lagari Hasan Çelebi: IV. Murad döneminde barut macunundan hazırlanmış fişekler vasıtasıyla uçtuğu rivayet edilen Osmanlı sanatkârı.

Ÿ  Cihanşümul Devlet: Herkes tarafından tanınan,

bilinen, evrensel devlet.

Ÿ  Mütekabiliyet: Devletlerarası ilişkilerde maruz kalınan davranışa aynı şekilde karşılık verme prensibini tanımlar.

Ÿ  Stratejik Tehdit: büyük bir bölgeyi veya kalabalık insan topluluklarını etkileyecek ölçüde yapılan önemli tehditler.

Ÿ  Konjonktürel İttifak: Bir devletin içinde bulunduğu dönemin durum ve şartlarını menfaatleri doğrultusunda gözeterek kurduğu dostluk ilişkileri.

Ÿ  Kutsal İttifak: tarihin çeşitli dönemlerinde Katolik Kilisesi'nin ruhani lideri olan Papa'nın teşvikiyle Avrupa ülkeleri arasında kurulan ittifaklar.

Ÿ  Küresel Güç: Küresel boyutta nüfus, askeri ve ekonomik bakımdan diğer ülke ve milliyetlere üstünlük sağlamış olan devlet.

Ÿ  Devlet Ruhu: toprak bütünlüğüne bağlı olarak siyasal örgütlü bir ulusun ya da uluslar topluluğunun oluşturduğu tüzel varlık.

Ÿ  İzinli Korsanlık: özellikle savaş dönemlerinde devletlerin, rakiplerine deniz yüzeyinde zarar vermek amacı ile bazı gemi ve denizcilerine resmi bir saldırma görevi vermeleri ile faaliyet gösteren oluşumlar.

Ÿ  İç Deniz ve Dış Deniz: İç Deniz: Okyanuslara boğazlar aracılığıyla bağlanan kara içlerine sokulmuş denizler iç; Okyanus kıyılarında, okyanuslardan adalarla ayrılan denizler dış deniz.

Ÿ  Modern Devletler Hukuku: Genel hukuk tasnifi

içerisinde kamu hukukuna giren bir hukuk dalı.

Ÿ  Beşik Ulemalığı: Eğitim sisteminin bozulmasıyla beraber Osmanlı zamanında görülen "âlimin oğlu alimdir." uygulaması.

Ÿ  Vaka-i Vakvâkiye: Osmanlı Devleti'nde 17. yüzyılda çıkan askeri bir ayaklanma. Bu ayaklanma sonunda, isyancılar tarafından ölüme mahkûm edilen kişiler Atmeydanı'nda bulunan büyük bir çınar ağacının dallarına asılmış oldukları için bu ayaklanmaya Çınar Vakası denmiş.

Ÿ  Haçova Savaşı: 1596’da Osmanlı imparatorluğunun Avusturya İmparatorluğu ve Erdel Krallığına karşı kazandığı savaş.

Ÿ  Hotin Seferi: 2 Eylül ve 9 Ekim 1621 tarihleri arasında Lehistan-Litvanya Birliği ordusu ile Osmanlı İmparatorluğu ordusu arasında meydana gelen muharebeler serisi.

Ÿ  Kasr-ı Şirin Antlaşması: IV. Murat'ın Bağdat Seferi sonucunda 14 yıldır İranlıların elinde bulunan Bağdat'ın fethinden sonra Osmanlı Devleti ile Safevî Devleti arasında 17 Mayıs 1639'da imzalanan, 1623-1639 Osmanlı-Safevî Savaşını sona erdiren antlaşma.

Ÿ  Bucaş Antlaşması: 18 Ekim 1672 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu ile Lehistan-Litvanya Birliği (Polonya) arasında imzalanmış bir barış antlaşması.

Ÿ  Bahçesaray (Çehrin) Antlaşması: 1676-1681 Osmanlı-Rus Savaşı sonunda Osmanlı İmparatorluğu ile Kırım Hanlığı ve Rusya Çarlığı arasında Bahçesaray, Kırım'da 3 Ocak 1681'de imzalanmış olan bir antlaşma.

Ÿ  Karlofça Antlaşması: 26 Ocak 1699 tarihinde Osmanlı ile başlarında Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu bulunan diğer Kutsal İttifak  devletleri arasında imzalanmış olan bir barış antlaşması.

Ÿ  Kafes Sistemi: Osmanlı İmparatorluğu haremi içinde tahta çıkması muhtemel şehzadelerin muhafızlar tarafından sürekli olarak ev hapsinde tutuldukları sistem.

Ÿ  Şimşirlik: Sancağa çıkma sisteminin kaldırılmasından sonra şehzadelerin ve hal'edilmiş padişahların Topkapı Sarayı'nda kapatıldığı, kafes de denilen yer.

XVIII. Yüzyılda Değişim ve Diplomasi

Ÿ  Malikâne: Osmanlı Devleti zamanında görülmüş olan bir vergi toplama yöntemi.

Ÿ  İrfan: B ilme, anlama, sezme ve kültür. Diplomasi: dış politikada sorunların barışçıl yöntemlerle ve müzakereler yoluyla çözülmesi.

Ÿ  Vehhabilik: Adını 18. yüzyılda yaşamış bir din adamı olan Muhammed bin Abdülvahhap’dan alan bir mezhep.

Ÿ  Süveyş Kanalı: Akdeniz ile Kızıldeniz'i birbirine bağlayan yapay suyolu.

Ÿ  Düvel-i Muazzama: Büyük Devletler, Büyük Güçler

Ÿ  Millet-i Sadıka: Osmanlı’da Ermenilere verilen lakap.

Ÿ  Prut Savaşı: Rusya Çarlığı ile Osmanlı Devleti arasında 1710-1711 yılları arasında yapılmış bir savaş

Ÿ  Pasarofça Antlaşması: 1715-1718 Osmanlı- Avusturya-Venedik Savaşı'na son veren, 21 Temmuz 1718'de imzalanan antlaşma.

Ÿ  Merkantilizm: bir ülkenin gelişmişlik düzeyinin sahip olduğu altın, gümüş gibi değerli madenlerle ilişikli olduğunu savunan bir düşünce.

Ÿ  Layiha: yasal bir işlemin, o işlemi yapmakla yetkili kurulun önüne getirilmesi durumu.

Ÿ  İltizam: Osmanlı devlet gelirlerinin bir bölümünün belli bir bedel karşılığında devlet tarafından kişilere devredilerek toplanması yöntemi.

Ÿ  Kapitülasyon: Bir devletin bir anlaşmaya bağlı olarak başka devletlere tanıdığı iktisadi ve sosyal ayrıcalıklar bütünü.

Ÿ  Rasyonalizm: Bilginin akla ve düşünceye dayandığını, akılda gerçekliğin bilgisini veren, önsel bilgiler bulunduğunu savunan akım.

Ÿ  Sekülerleşme: İnsan aklı ve düşüncesinin- genel olarak-dini ve metafızik denetimden kurtarılması süreci.

Ÿ  Lale Devri: Osmanlı Devleti'nde, 1718 yılında Avusturya ile imzalanan Pasarofça Antlaşması ile başlayıp, 1730 yılındaki Patrona Halil İsyanı ile sona eren dönem.

Ÿ  Patrona Halil İsyanı: Lale Devrine son veren ayaklanma.

Ÿ  Çeşme Baskını: 5-7 Temmuz 1770 tarihleri arasında Rus donanması ve Osmanlı Donanması  arasında Çeşme Körfezi

açıklarında gerçekleşen baskın savaşı, Osmanlı

donanması yakıldı.

Ÿ  Küçük Kaynarca Antlaşması: Osmanlı İmparatorluğu ile Rusya arasındaki 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı’nı sona erdiren ve Osmanlı Devletinde önemli toprak kayıplarına yol açan antlaşma

Ÿ  İbrahim Müteferrika: Macar asıllı Osmanlı müteferrika, matbaacı, yayımcı, yazar ve çevirmen. Osmanlı devletinde basımevi kurup Türkçe kitap yayımlayan ilk kişi.

Ÿ  Yirmi Sekiz Çelebi Mehmet: Sefaretnâme adlı

ezerin yazarı, Fransa’ya gönderilen elçi.

Ÿ  Sefaretnâme: Resmi görevle yurt dışına gönderilen elçilerin ya da beraberindeki kişilerin, gittikleri yerlerle ilgili izlenimlerini aktardıkları eserler.

Ÿ  Tulumbacılar Ocağı: Lale Devri'nde kurulan

düzenli ilk itfaiye teşkilatı.

Ÿ  III. Ahmet Çeşmesi: İstanbul'da Topkapı Sarayı'nın giriş kapısı ile Ayasofya arasında Nevşehirli Damat İbrahim Paşa'nın önerisiyle

III. Ahmed tarafından Perayton isimli bir Bizans çeşmesinin yerine inşa ettirilen çeşme

Ÿ  Comte de Bonneval: Osmanlı Ordusu'nun ıslahı için çalışmalar yapan Fransız asker, Humbaracı Ahmed Paşa.

Ÿ  Hendesehâne: Osmanlı döneminde teknik eğitim ve mühendislik eğitimi veren askeri okul.

Ÿ  Galata Sarrafları: 19. asrın ikinci yarısından sonra kurdukları bankerlik işletmeleri, Osmanlı mali tarihi yanında, özellikle, Türk-İslam tebaanın her katının ekonomik hayatını, hatta günlük yaşam koşullarını etkilemede büyük rol oynayan kesim.

Ÿ  İstihkam Okulu: Sultan I. Abdülhamid döneminde açılan askeri okul.

Ÿ  Esham Sistemi: Osmanlı Devleti zamanında görülen bir iç borçlanma çeşidi

Ÿ  Elçilik: Diplomaside temsil ettiği devlet ile görevli olduğu devlet arasında sürekli barışçı yollardan bağ kurmak ve korumakla yükümlü görevli.

Yakın Çağ Avrupası (1789...)

Ÿ  Liberalizm: Bireysel özgürlük üzerine kurulan bir

siyasi felsefe veya dünya görüşü

Ÿ  Marksizm: Özgün bir siyasal felsefe akımı, tarihin diyalektik materyalist bir yorumuna dayanan ekonomik ve toplumsal bir dünya görüşü

Ÿ  Sosyalizm: Sosyal ve ekonomik alanda toplumsal refahı devlet kararlarının getireceğini ve üretim araçlarının Hakimiyetinin toplumlara ait olduğunu savunan ekonomik ve siyasi teori.

Ÿ  Kapitalizm: Üretim araçlarının özel mülkiyetine ve bunların kâr amacıyla işletilmesine dayanan bir ekonomik sistem.

Ÿ  İhtilal: Köklü değişim

Ÿ  Devrim: Bir ülkenin siyasal, sosyal ve ekonomik yapısını veya yönetim düzenini değiştirmek amacıyla kanunlara uymaksızın cebir ve kuvvet kullanarak yapılan geniş halk hareketi

Ÿ  Koalisyon: Parlamenter sistemde birden çok siyasi partiden oluşan hükûmet biçimi.

Ÿ  Misyonerlik: Başkalarını belirli bir öğretiye, özellikle dini bir öğretiye ikna etmeye çalışan, onları bu öğretiye çekme amacını üstlenen kişiler.

Ÿ  Aydınlanma: Bireyin aklî melekelerini kullanmasının önem kazanması, bilim, ve devletin ve insanların zihinleri üzerindeki kilise baskısının azalması durumu.

Ÿ  Philedelphia Konferansı: Amerikan kolonilerinin

bağımsızlıklarını ilan ettiği gelişme.

Ÿ  Monroe Doktrini: Amerika'nın yüz elli yıl izlediği “yalnızcılık” politikasının doktrin haline gelmesi

Ÿ  Fransız İhtilali: Fransa'daki mutlak monarşinin devrilip, yerine cumhuriyetin kurulması ve Roma Katolik Kilisesi'nin ciddi reformlara gitmeye zorlanması

Ÿ  Etajenero: Eski Fransa'da aristokratlar, din adamları ve bunların dışında kalan toplum kesimlerinin temsilcilerinden oluşan yapı.

Ÿ  Amerika İnsan Hakları Beyannamesi: II. Dünya Savaşı sonrasında insan haklarının korunması esasına dayalı yayınlanan bildiri.

Ÿ  Milliyetçilik: Millet veya ulus olarak tanımlanan bir topluluğun yaşama ve ilerleme ülküsünün toplumların ve insanlığın gelişmesini sağladığına inanan görüş

Ÿ  Eşitlik: Belirli bir toplum veya yalıtılmış bir grup içerisindeki tüm insanların belli açılardan aynı statüye sahip olmaları durumu

Ÿ  Özgürlük: Birinin engellenmeden ya da sınırlandırılmadan istediğini seçebilmesi, yapabilmesi ve hareket edebilmesi durumu

Ÿ  Demokrasi: Dünyadaki tüm üye veya vatandaşların, organizasyon veya devlet politikasını şekillendirmede eşit hakka sahip olduğu bir tür yönetim biçimi

Ÿ  Laiklik: Devlet yönetiminde herhangi bir dinin referans alınmamasını ve devletin dinler karşısında tarafsız olmasını savunan prensip.

Ÿ  Viyana Kongresi: Napolyon Savaşları sonunda Fransız ordusunun, koalisyon orduları tarafından tümüyle yenilgiye uğratılmasının ardından, Avrupa’daki sınırları ve güçler dengesini yeniden belirlemeye yönelik kararlar almak üzere toplanmış olan kongre.

Ÿ  Restorasyon Dönemi: Viyana Kongresi‘nden (1815) Navarin Olayı‘na (1827) kadar geçen ve Avrupa’nın büyük devletlerinin krallık rejimine karşı yapılacak ihtilal hareketlerini bastırmak, Avrupa’yı mutlak krallık rejimleriyle yönetmek amacıyla anlaşmalar yaptıkjları dönem

Ÿ  1830 İhtilalleri: 1815 Viyana Kongresi'nin

getirdiği düzene ilk tepki hareketi

Ÿ  1848 İhtilalleri: 1848 yılında Avrupa'nın çeşitli ülkelerinde ortaya çıkan ayaklanma, devrim ve özgürlük hareketleri.

Ÿ  Piemonte: İtalya'nın kuzeybatısındaki Piyemonte ile Sardinya Adasını içine alan, Savoya hanedanına bağlı eski krallık

Ÿ  Prusya: 1701 yılından 1918 yılına kadar yaşamış Cermen    krallığı. Krallık, Alman İmparatorluğu'nun merkezi durumundaydı.

Ÿ  Üçlü İmparator Birliği: Bismarck'ın girişimleriyle Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Almanya ve Rusya arasında gerçekleştirilen, ve birkaç kez yenilenen antlaşmalar dizisi

Ÿ  Sanayi Devrimi: Avrupa'da 18. ve 19. yüzyıllarda yeni buluşların üretime olan etkisi ve buhar gücüyle çalışan makinelerin makineleşmiş endüstriyi doğurması, bu gelişmelerin de Avrupa'daki sermaye birikimini arttırması

Ÿ  Buharlı             Makineler:             Buhar gücüyle çalışan makinelerin icadı, endüstri devriminin başlamasında, büyük etken olmuş.

Ÿ  Fransa İnsan ve Vatandaş Hakları Bildirisi: Fransız Devrimi'nin temelini oluşturan, 26 Ağustos 1789’da demokrasi ve özgürlük sebep gösterilerek yayımlanan temel metinlerden biri

Ÿ  Hasta Adam: Son dönemlerinde Avrupalılarca Osmanlı’ya söylenen tabir.

En Uzun Yüzyıl (1800 - 1922)

Ÿ  Darü’ş-Şurây-ı Askerî: Devlete ıslahat hareketlerinde yardımcı olmak, yeni teklifler getirmek, memurların terfi ve yargılanmasıyla uğraşmak gibi yetkileri olan kurum.

Ÿ  Meclis-i Valây-ı Ahkâm-ı Adliye: 1838'de II. Mahmut'un padişahlığı döneminde, Mustafa Reşit Paşa tarafından kurulan danışma meclisi.

Ÿ  Meclis-i Vükelâ: Sadrazam ve nâzırlardan oluşan Osmanlı hükûmetini temsil eden meclis.

Ÿ  Darü’ş-Şurâ-ı Bâb-ı Âli: Osmanlı Devletin'de idari ve bürokratik işlerle sorumlu idare

Ÿ  Takvim-i Vekâyi: Osmanlı İmparatorluğu sınırları dahilinde 1831'de yayımlanmaya başlanan ilk Osmanlı Türk resmî gazetesi

Ÿ  Mekteb-i Maarif-i Adliye: İstanbul'da devlet dairelerine memur yetiştiren okul

Ÿ  Tanzimat Fermanı: 3 Kasım 1839'da Sultan Abdülmecid döneminde Hariciye Nazırı Koca Mustafa Reşid Paşa tarafından okunup yayımlanan ferman.

Ÿ  Islahat Fermanı: Tanzimat fermanı yeterli bulunmayarak, gayr-i müslimlere daha fazla hakların  verilmesi  için   1856'da  yayınlanan ferman.

Ÿ  Kanuniesasi: 23 Aralık 1876'da ilan edilem Osmanlı Devleti'nin ilk ve son anayasası

Ÿ  Meşrutiyet Dönemi: Osmanlı’da padişah yetkilerinin anayasa ve halk oyuyla seçilen meclis tarafından kısıtlandığı yönetim biçimi.

Ÿ  Nizâm-ı Cedit: III. Selim zamanında yenilenme ve yeniden yapılanma dönemi

Ÿ  Meşveret Meclisi: Osmanlı Devleti’nde önemli ve olağan üstü konuların görüşüldüğü danışma meclisi.

Ÿ  Mühendishâne-i Berr-i Hümâyun: III. Selim devrinde yeniden yapılanmanın (nizâm-ı cedîd) en önemli kurumlarından biri

Ÿ  Kabakçı Mustafa İsyanı: Kabakçı Mustafa’nın Mayıs 1807 tarihinde, liderliğini yaptığı isyan. III. Selim tahttan indirildi, IV. Mustafa tahta çıktı.

Ÿ  Âyanlar: Osmanlı Devleti'nde XVIII. yüzyıl'dan itibaren güç kazanmaya başlayan yerel egemenlerin yarı resmi adı.

Ÿ  Sened-i İttifak: Osmanlı İmparatorluğu

tarihinde anayasal nitelikteki ilk belge

Ÿ  Malikâne

sistemi: Tımar sisteminin bozulmasından sonra   ortaya  çıkan iltizamsisteminin devamlılığını sağlamak amacıyla ortaya çıkan bir sistem

Ÿ  Mültezim: İltizam sahibi olan kişi

Ÿ  Denge Politikası: Osmanlı Devleti'nin 19. ve

20. yüzyılda Avrupa devletlerinin arasındaki çıkar çatışmalarından yararlanarak varlığını devam ettirme politikası

Ÿ  Panslavizm: Rusya'nın, özellikle Çarlık döneminde uyguladığı, varsayımsal Slav ırkından olanları kendi hakimiyeti altında bir devlet halinde toplama siyaseti

Ÿ  Hünkâr İskelesi Antlaşması: 8 Temmuz 1833 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu'nun Rus İmparatorluğu ile imzaladığı bir karşılıklı yardımlaşma ve saldırmazlık antlaşması

Ÿ  Balta Limanı Ticaret Antlaşması: Osmanlı İmparatorluğu'nun Birleşik Krallık ile İstanbul'un Baltalimanı semtinde, 16 Ağustos 1838 tarihinde imzaladığı ticaret antlaşması

Ÿ  Hidivlik: Kavalalılara mensup Mısır valilerine babadan oğula geçmek üzere 1867'de verilen resmi unvan

Ÿ  93 Harbi: 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı

Ÿ  Sekban-ı Cedit Ocağı: II. Mahmud tarafından    daha    önceki     Nizam-ı  Cedid Ordusu model alınarak kurulmuş kısa ömürlü bir Osmanlı ordusu

Ÿ  Eşkinci Ocağı: II. Mahmud zamanında Yeniçeri Ocağı'nın ilgasından önce kurulan tâlimli askerî sınıf.

Ÿ  Vak’ay-ı Hayriye: Yeniçeri Ocağı’nın II. Mahmud tarafından ortadan kaldırılması hadisesi.

Ÿ  Asâkir-i Mansûre-i Muhammediye: II. Mahmut tarafından 1826 yılında kurulmuş yeni ordunun adı

Ÿ  Redif Birlikleri: Osmanlı Devletinde ihtiyat

askerine verilen ad

Ÿ  Mızıka-ı            Hümâyun:           Mehterhane-i

Hümayun'un yerine kurulan askeri bando

XX. Yüzyıl Baslarında Osmanlı Devleti

Ÿ  Bâb-ı Âli Baskını: Osmanlı İmparatorluğu'nda 23 Ocak 1913 günü Enver Bey ve Talat Bey'in başını çektiği bir grup İttihat ve Terakki üyesi tarafından hükûmet binası Bâb-ı Âli'nin basılmasıyla gerçekleştirilen askerî darbe.

Ÿ  II. Meşrutiyet: Osmanlı Anayasası'nın, 29 yıl askıda kaldıktan sonra, 23 Temmuz 1908'de yeniden ilân edilmesiyle başlayan ve Mebuslar Meclisi'nin Sultan Vahdettin tarafından 11 Nisan 1920'de tasfiyesi ile sona eren dönem.

Ÿ  Takvim-i Garbi: İlk olarak Osmanlı devletinde İttihat ve Terakki partisi zamanında yürürlüğe konan takvim.

Ÿ  Gazeteci Şerif: Mustafa Kemal’in Trablusgarp Savaşı’na katılırken kullandığı gizli ad.

Ÿ  Theodor Herzl: Siyonizm’in kurucu babası

Ÿ  Hafiye Teşkilatı: 1880 yılında dönemin Osmanlı padişahı II. Abdülhamid tarafından kurulmuş, Türk tarihinin ilk organize istihbarat teşkilatı

Ÿ  Düvel-i Muazzama: Büyük Devletler, Büyük Güçler

Ÿ  İttihat ve Terakki: Osmanlı İmparatorluğu'nda İkinci Meşrutiyet'in ilânına önayak olup 1908- 1918 yılları arasında kısa kesintilerle devlet yönetimine egemen olan, 1889 yılında kurulmuş bir siyasal hareket ve iktidar partisi

Ÿ  İttihad-ı Osmânî: Hikmet Emin, Abdullah Cevdet, İshak Sükûti, İbrahim Ethem (Temo) ve Mehmet Reşit adlı 5 tıp öğrencisi tarafından Gülhane Parkı'ndaki Askeri Tıbbiye Mektebi'nde kurulan bir gizli örgüt.

Ÿ  Pantürkizm: Turancılık politikası

Ÿ  Panislamizm: İslamcılık politikası

Ÿ  Osmanlıcılık: Osmanlı ülkesinde yaşayan herkesi Osmanlı vatandaşlı olarak bir ve eşit gören politika

Ÿ  Garpçılık: Batıcılık politikası

Ÿ  Âdem-i Merkeziyetçilik: Devlet merkezinin gücünü azaltarak yerel yönetimlerin yetkilerinin artırılmasını savunan siyasi görüş.

Ÿ  Carbonari: 1800'den 1831'e kadar İtalya'da aktif olan gayriresmi bir devrimci toplumlar ağı

Ÿ  Reval Görüşmesi: 9 Haziran 1908 tarihinde günümüzde Estonya'nın      başkenti olan Tallinn'de İngiltere Kralı VII. Edward ile Rus Çarı Nikola'nın yaptığı görüşme

Ÿ  Hürriyet Taburları: İttihat Ve Terraki Cemiyeti üyelerinin silah zoruyla padişaha meşrutiyeti ilan ettirebilmek için kurdukları askeri birlik

Ÿ  Hamidiye Alayları: Osmanlı padişahı II. Abdülhamit'in Doğu Anadolu Bölgesi'nde oluşturduğu birlik.

Ÿ  İstibdat Dönemi: 1878’de Meclis-i Mebusan’ı fesheden, anayasayı askıya alan Abdülhamid'in 1908  Hürriyet  Devrimi’ne kadar sürdürdüğü sıkıyönetim.

Ÿ  Volkan Gazetesi: 1908-1909 arasında İstanbul'da Derviş Vahdeti tarafından yayınlanan siyasi gazete

Ÿ  Meşruti Monarşi: Hükümdarın yetkilerinin anayasa ve halkoyuyla seçilen meclis tarafından kısıtlandığı yönetim biçimi.

Ÿ  Avcı Taburları: 31 Mart isyanının ilk aşamasını bastıran askeri grup.

Ÿ  Hareket Ordusu: 31 Mart isyanını bastıran ve ortadan kaldıran ordu.

Ÿ  Muharrem Kararnamesi: Muharrem kararnamesi, Osmanlı Devletinin ödeyemediği iç ve dış borçlarını düzenlemek amacıyla açıklanan mali kararlar.

Ÿ  Piemonte: İtalya'nın kuzeybatısındaki Piyemonte ile Sardinya Adasını içine alan, Savoya hanedanına bağlı eski krallık.

Ÿ  Racconigi Antlaşması: İtalya ve Rusya 1909 yılında imzaladıkları antlaşma.

Ÿ  Trablusgarp Savaşı: 1911-1912 Osmanlı- İtalyan Savaşı,

Ÿ  Uşi Antlaşması: Trablusgarp Savaşı sonunda imzalanan antlaşma

Ÿ  Panslavizm: Rusya'nın, özellikle Çarlık döneminde uyguladığı, varsayımsal Slav ırkından olanları kendi hakimiyeti altında bir devlet halinde toplama siyaseti.

Ÿ  Hamidiye Kruvazörü: 1903 yılında İstanbul sularına gelerek Osmanlı donanmasına katılan ve 1908 Devrimi'nin ardından adı Hamidiye olarak değiştirilen bir gemi.

I. Dünya Savaşı

Ÿ  İtilaf: I. Dünya Savaşı öncesi İngiltere, Rusya ve Fransa'dan oluşan birlik.

Ÿ  İttifak: I. Dünya Savaşı öncesi Almanya, Avusturya - Macaristan İmparatorluğu ve İtalya'dan oluşan birlik.

Ÿ  Alsace-Loraiene: Almanya ve Fransa arasında paylaşılamayan bölge.

Ÿ  Sömürgecilik: Genellikle bir devletin başka ulusları, devletleri, toplulukları, siyasal ve ekonomik egemenliği altına alarak yayılması veya yayılmayı istemesi.

Ÿ  Goben ve Breslav: İngiliz donanmasından kaçan Alman gemileri.

Ÿ  Sarıkamış Taarruzu: I.Dünya Savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğu ve Rus İmparatorluğu arasında Sarıkamış'ta gerçekleşen kara çatışmaları

Ÿ  Tehcir Yasası: 27 Mayıs 1915'te Osmanlı hükûmeti tarafından I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı ordusu ile karşı karşıya gelebilecek iç unsurların savaş bölgelerinden uzak yerlere devlet eliyle gönderilmesi için çıkarılan göç kanunu.

Ÿ  Brest-Litowsk Antlaşması: 3 Mart 1918 tarihinde Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti ile Alman İmparatorluğu, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Osmanlı Devleti ve Bulgaristan Krallığı arasında imzalanmış, İttifak Devletleri'nin yenilmesi üzerine geçersiz kalmış bir barış antlaşması

Ÿ  Elviye-i Selâse: Osmanlı döneminde Batum, Kars ve Ardahan livalarının (sancak) ortak adı.

Ÿ  Kutü’l Amare: I. Dünya Savaşı'nın Irak Cephesi'nde, İtilaf Devletleri ile İttifak Devletleri arasında gerçekleşmiş bir kuşatma muharebesi

Ÿ  Sykes-Picot Antlaşması: İngiltere ve Fransa arasında Osmanlı imparatorluğu'nun Anadolu ve Ortadoğu topraklarının paylaşımını ele alan gizli bir antlaşma

Ÿ  Mac Mahon Antlaşması: İngiltere'nin Mısır Valisi Mac Mahon ile Hicaz Emiri Şerif Hüseyin bin Ali arasındaki gizli antlaşma.

Ÿ  Petrograd Protokolü: İngiltere, Fransa ve Rusya arasında imzalanan gizli antlaşma.

Ÿ  Saint Jean de Maurienne: İngiltere, Fransa ve İtalya arasında imzalanan gizli antlaşma.

Ÿ  Wilson İlkeleri: merika Birleşik Devletleri başkanı Woodrow Wilson'ın 8 Ocak 1918

günü ABD Kongresi'nde yaptığı konuşmada bahsettiği ilkeler.

Ÿ  Cemiyet-i Akvam: 1920’de kurulan, günümüzdeki Birleşmiş Milletler'in temeli sayılabilecek bir organizasyon.

Ÿ  Monroe Doktrini: Amerika'nın yüz elli yıl izlediği “yalnızcılık” politikasının doktrin haline gelmesi

Ÿ  Selanik Ateşkesi: I. Dünya Savaşının bitimiyle beraber İtilaf Devletlerinin Bulgaristan ile imzaladığı ateşkes antlaşması.

Ÿ  Mondros Ateşkesi: I. Dünya Savaşının bitimiyle beraber İtilaf Devletlerinin Osmanlı Devleti ile imzaladığı ateşkes antlaşması.

Ÿ  Willa Guiste Ateşkesi: I. Dünya Savaşının bitimiyle beraber İtilaf Devletlerinin Avusturya-Macaristan ile imzaladığı ateşkes antlaşması.

Ÿ  Rethondes Ateşkesi: I. Dünya Savaşının bitimiyle beraber İtilaf Devletlerinin Almanya ile imzaladığı ateşkes antlaşması.

Ÿ  Versailles Antlaşması: İtilaf Devletinin Almanya ile imzaladığı barış antlaşması.

Ÿ  Saint Germain Antlaşması: İtilaf Devletinin Avusturya ile imzaladığı barış antlaşması.

Ÿ  Neuilly Antlaşması: İtilaf Devletinin Bulgaristan

ile imzaladığı barış antlaşması.

Ÿ  Trianon Antlaşması: İtilaf Devletinin Macaristan ile imzaladığı barış antlaşması.

Ÿ  Sevres Antlaşması: İtilaf Devletinin Osmanlı Devleti ile imzaladığı barış antlaşması.

Ÿ  Millî Şura Hükümetleri: 30 Kasım'da düzenlenen İkinci Kars Kongresinde (Kars İslâm Şurası Büyük Kongresi) oluşturulan hükümet.

Ÿ  Schlieffen Planı: I.Dünya Savaşı’nda Almanya’nın Rusya ve Fransa ile aynı anda savaşmamak için geliştirdiği plan.

Ÿ  Yüz Gün Taarruzu: I. Dünya Savaşı'nın sonlarına doğru İkinci Amiens Muharebesi ile başlayan İtilaf Devletleri'nin 8 Ağustos 1918'den 11 Kasım 1918'e kadar batıdaki merkez kuvvetlerine yaptığı bir dizi saldırı.

Ÿ  Kemal Yeri: I. Dünya Savaşında Çanakkale Cephesinde Mustafa Kemal’in karargahının bulunduğu yer.

 

Milli Mücadeleye Hazırlık Dönemi (Kuvayımilliye ve Cemiyetler)

Ÿ  Kuvâyi milliye: Ulusal direnişin ve bölgesel milis (halk) birliklerinin ilk kıvılcımı.

Ÿ  Hasan Tahsin: 5 Mayıs 1919 tarihinde İzmir'e çıkartma yapan, seçkin askerlerden oluşan Yunan Efzon Alayı işgal askerine, Kordonboyu'ndan ilk kurşunu sıkarak Türk direnişini başlatan ulusal sembol kişi

Demirci Mehmet Efe:

Halil Efe:

Kuvayımilliyeciler

Yörük Ali Efe:

Şahin Bey:

Kara Fatma:

İpsiz Recep:

Sütçü İmam:

Şerife Bacı:

Çerkez Ethem:

Topal Osman:

Ÿ  Mavri Mira: Amacı, Bizans İmparatorluğu’nu yeniden canlandırmak olan zararlı cemiyet.

Ÿ  Etnik-i Eterya: Bizans İmparatorluğu’nu yeniden canlandırmak (Megalo İdea) amacıyla faaliyet sürdüren zararlı cemiyet.

Ÿ  Pontus Rum: Pontus Rum İmparatorluğu’nu yeniden canlandırmayı hedefleyen zararlı cemiyet.

Ÿ  Kardos Cemiyeti: Yunanistan’dan gelen özel görevlileri Rum göçmeni gibi göstererek Doğu Karadeniz çevresine yerleştirmek ve bu yörelerdeki Rum azınlığın sayısını çoğaltmak amacıyla kurulan zararlı cemiyet.

Ÿ  Hınçak ve Taşnak: Doğu Anadolu’da bağımsız bir Ermeni Devleti kurmayı amaçlayan zararlı cemiyet.

Ÿ  Alyans ve İsrailit Makabi: Yahudilerin Anadolu’daki çıkarlarını korumayı ve ileriki süreçte İsrail Devleti’ni kurmayı amaçlayan zararlı cemiyet

Ÿ  Sulh ve Selamet-i Osmani: Vatanın kurtuluşunun saltanat ve hilâfete bağlı kalmakla mümkün olabileceğini savunan cemiyet.

Ÿ  Teali İslam: Vatanın kurtuluşunun saltanat ve hilâfete bağlı olmakla mümkün olabileceğini savunan cemiyet.

Ÿ  Kürt Teali: Wilson İlkeleri’ne dayanarak, İngiltere’nin himayesinde Güneydoğu Anadolu’da bağımsız bir Kürdistan Devleti kurmayı amaçlayan cemiyet.

Ÿ  Hürriyet ve İtilaf Fırkası: TBMM’ye karşı çıkan isyanları desteklemiş, manda ve himayenin en iyi çözüm yolu olduğunu benimsemiş cemiyet.

Ÿ  İngiliz Muhipleri: Kurtuluşun ancak İngiliz himayesine (mandaterliğine) girmekle mümkün olacağını savunan cemiyet.

Ÿ  Wilson Prensipleri: Kurtuluşun ancak ABD’nin himayesine (mandaterliğine) girmekle mümkün olabileceğini savunan cemiyet.

Ÿ  Trakya Paşaeli Cemiyeti: Osmanlı Devleti’nin dağılması halinde Trakya’da yeni bir Türk devleti (Trakya Cumhuriyeti) kurmayı amaçlayan cemiyet.

Ÿ  Redd-i ilhak: İzmir Müdafaa-i Hukuk-u Osmaniye     Cemiyeti’nin adının değiştirilmesiye kurulan cemiyet

Ÿ  İzmir Müdafa-i Hukuk: Batı Anadolu’nun Türklere ait olduğunu dünyaya duyurmak amacıyla kurulan cemiyet.

Ÿ  Doğu Anadolu Müdafa-i Hukuk: Doğu Anadolu’da kurulması planlanan Ermeni Devleti’ne engel olmak ve bölgede meydana gelebilecek Ermeni çetelerinin işgallerine karşı bölge halkını örgütlemek amacıyla kurulan cemiyet.

Ÿ  Trabzon Muhafaza-i Hukuk-u Milliye: Trabzon ve yöresine yönelik Pontus Rum Devleti’nin kurulmasını engellemek ve Ermeni iddialarına karşı bölge halkının haklarını savunmak amacıyla kurulan cemiyet.

Ÿ  Milli Kongre Cemiyeti: Türklere yönelik haksız propagandalara basın-yayın yoluyla cevap vermek, Türk milletinin haklarını ve tarihî özelliklerini duyurmak ve millî birliği sağlamak amacıyla kurulan cemiyet.

Millî Mücadeleye Hazırlık Dönemi (Genelgeler

ve Kongreler)

Ÿ  Millî Mücadele: İşgal yıllarında tam istiklâlini ve kayıtsız-şartsız egemenliğini sağlamak ve sürdürmek.

Ÿ  Misak-ı Millî: Türk Kurtuluş Savaşı'nın siyasi manifestosu olan altı maddelik bildir

Ÿ  Sine-i Millet: Yüzünü halka dönmek, halkla beraber yürümek.

Ÿ  Millî Egemenlik: Devletin gücü olan egemenliğin doğrudan doğruya ulusa ait olması

Ÿ  Samsun Raporu: Mustafa Kemal'in Samsun'a çıktıktan sonra İstanbul'a göndermek için hazırladığı rapor

Ÿ  Havza Genelgesi: 28-29 Mayıs 1919 Mustafa Kemal Atatürk'ün Samsun'a çıktıktan sonra ilk resmi tepkisi

Ÿ  Amasya Genelgesi: Ulusal egemenliğe dayanan, tam bağımsız Türkiye Cumhuriyeti'nin temellerini oluşturan ilk kuruluş belgesi

Ÿ  Amasya Görüşmeleri: İstanbul Hükümeti ile Heyet-i Temsiliye arasında 22 Ekim 1919'da yapılan protokoldür.

Ÿ  Nazilli Kongresi: Celâl Bayar'ın “Gâlip Hoca” lâkabıyla kongre başkanlığını yürüttüğü kongre.

Ÿ  Alaşehir Kongresi: Kurtuluş Savaşı’nda Batı Cephesi’nin oluşmasında etkili olan kongre.

Ÿ  Edirne Kongresi: Trakya’nın Yunanistan’a verilmesi kesinlikle reddedildiği kongre.

Ÿ  Balıkesir Kongresi: Yunanlılara karşı mücadele kararı alan ve Padişaha bağlılık bildiren kongre.

Ÿ  Millî Bağımsızlık: Bir milletin bağımsız ve hür bir şekilde yaşaması

Ÿ  Lüleburgaz Kongresi: Trakya’nın Yunanistan’a verilmesi reddedildiği kongre.

Ÿ  Afyon Kongresi: Mustafa Kemal’in de katıldığı bu kongrede Millî Mücadele’ye destek olunması kararı alınmış

Ÿ  Pozantı Kongresi: Mustafa Kemal, Fevzi

Çakmak ve bazı milletvekilleri katıldığı kongre

Ÿ  Trabzon     Kongresi:           Bölgede      Ermeni yapılanmasının engellemeye çalışıldığı kongre

Ÿ  Hacim Muhittin Bey: Bati Anadolu’da ilk kuvayımilliye örgütünü kuran kişi

Ÿ  Galip Hoca: Celal Bayar

Ÿ  Amiral Bristol Raporu: Ege'de Yunan işgalinin haksız olduğunu ortaya koyan belge.

Ÿ  General Harbord Raporu: Ermenilerle ilgili ortaya atılan katledildikleri iddiasının asılsız olduğu ve Doğu Anadolu Türk haklılığını ortaya koyan belge.

Ÿ  Ali Fuat Cebesoy: Türk asker ve siyasetçi. Türkiye'nin ilk cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk ile Harp Okulu yıllarında sınıf arkadaşı.

Ÿ  Rauf Orbay: Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde, Kurtuluş Savaşı'nda ve Türkiye Cumhuriyeti döneminde önemli görevlerde bulunan Türk asker, siyasetçi.

Ÿ  Refet Bele: Kurtuluş Savaşı'na katılan ilk beş generalden biri. Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş yıllarında İçişleri Bakanlığı, Millî Savunma Bakanlığı görevlerinde bulunmuş.

Ÿ  Kazım Karabekir: "Alçıtepe Kahramanı" namıyla tanınan, Türk Kurtuluş Savaşı'nı başlatan komutanların arasında yer alarak Doğu Cephesi'nde gösterdiği başarılardan dolayı Kırmızı-Yeşil şeritli İstiklâl Madalyası kazanan devlet adamı.

Ÿ  Bekir Sami Bey: İlk TBMM hükümetinin, bu anlamda da Türkiye'nin ilk dışişleri bakanı olma unvanını taşıyan siyaset adamı ve diplomat.

Ÿ  Temsil Heyeti: Mondros Mütarekesi'nden sonra Anadolu topraklarının İtilaf Devletleri tarafından işgal edilmesi üzerine başlayan ulusal direniş sırasında, ulusal bir meclisin (TBMM) kuruluşuna dek Millî Mücadelenin yürütme organı olarak görev yapmış kurul

Ÿ  İradeimilliye: İtilaf Devletleri’nin işgallerine karşı 1919'da Anadolu’da başlayan kurtuluş hareketinin ilk yayın organı

Ÿ  Hâkimiyetimilliye: 10 Ocak 1920’de Ankara’da yayın hayatına başlayan Türkçe gazete

Ÿ  Büyük Millet Meclisi: 23 Nisan 1920'de Osmanlı Devleti'nin İtilaf Devletleri'nce işgali sırasında direniş gösteren Türk Milletinin oluşturduğu irade ile kurulan, ve yine bu iradenin sahibi olan Türk Milletinin anayasa ile verdiği yetki ile yasama görevi yapan Türkiye Cumhuriyeti anayasal devlet organı.

Kurtuluş Savaşı Cepheler (Doğu ve Güney

Cephesi)

Ÿ  Brest Litowsk Antlaşması: 3 Mart 1918 tarihinde Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti ile Alman İmparatorluğu, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Osmanlı Devleti ve Bulgaristan Krallığı arasında imzalanmış, İttifak Devletleri'nin yenilmesi üzerine geçersiz kalmış bir barış antlaşması

Ÿ  Batum Antlaşması: 1 Mayıs – 4 Haziran 1918 tarihleri arasında Batum'da yapılan konferans ve sonucunda 4 Haziran 1918'de Osmanlı İmparatorluğu ile Kasım

Cumhuriyeti arasında 3 Aralık 1920'de imzalanan antlaşma

Ÿ  Tayyar Rahmiye: Türk Kurtuluş Savaşı'nın Güney Cephesi'nde etkili olan kuvayımilliye kahramanı.

Ÿ  15. Kolordu: Osmanlı İmparatorluğu'nun I. Dünya Savaşı dönemi askeri birimlerinden biri.

Ÿ  Sykes-Picot Anlaşması: İngiltere ve Fransa arasında Osmanlı imparatorluğu'nun Anadolu ve Ortadoğu topraklarının paylaşımını ele alan gizli bir antlaşma

Kılıç Ali Bey:

Ali Saip Bey:

1917'deki Bolşevik ihtilalinden sonra Kafkasya'da kurulan devletlerle, yani Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti,

Teğmen Sait Bey: İmam Rıdvan Hoca: Kılavuz Hatice:                      

Kuvayımilliyeciler

Gürcistan ve Azerbaycan Milli Şurası arasında imzalanmış anlaşma.

Ÿ  Acara Şura Hükûmeti: Ermeni saldırılarına karşı Türk halkını korumak maksadıyla Ardahan, Batum bölgesinde kurulan hükümet.

Ÿ  Güneybatı Kafkas Geçici Milli Hükûmeti: Ermeni saldırılarına karşı Türk halkını korumak maksadıyla Oltu-Sarıkamış- Kağızman bölgelerinde kurulan hükümet.

Ÿ  Oltu Muharebesi: 25 Temmuz-5 Eylül 1920 tarihlerinde Ankara Hükûmeti ile Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti arasında yapılan savaş.

Ÿ  Sarıkamış Muharebesi: 29 Eylül 1920'de Ankara Hükûmeti ile Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti arasında yapılan savaş

Ÿ  Kars Muharebesi: 30 Ekim 1920'de Ankara Hükûmeti ile Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti arasında yapılan savaş

Ÿ  Gümrü Muharebesi: 7 Kasım 1920'de Ankara Hükûmeti ile Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti arasında yapılan savaş

Ÿ  Gümrü Antlaşması: Kurtuluş Savaşı sırasında Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti ile Ermenistan Demokratik

Ÿ  Pierre Loti: Kendisini “Türk Dostu” olarak tanımalayan, İstanbul'a hayranlığıyla bilinen Fransız asıllı bir subay.

Ÿ  Claude Farrere: Fransa'da “Türk Dostu” olarak tanınan Fransız diplomat ve yazar.

Ÿ  Ankara Antlaşması (1921): 20

Ekim 1921'de Sakarya zaferinin ardından, Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti ile Fransa arasında imzalanan antlaşma.

Kurtulus Savası Cepheler (Batı Cephesi)

Ÿ  Düzenli Ordu: Milli mücadele döneminde

kurulan düzenli birlikler.

Ÿ  İsmet İnönü: Osmanlı döneminde albay, Cumhuriyet döneminde orgeneral ve eski Genelkurmay Başkanı olan, cumhuriyetin ilanından sonra Türkiye'nin ilk başbakanı, ikinci cumhurbaşkanı, İstiklal Madalyası sahibi asker ve siyasetçi.

Ÿ  İnönü Muharebesi: 6 Ocak 1921 tarihinde iki koldan taarruza geçen Yunan kuvvetleriyle İnönü mevzilerinde savunmada olan Ankara Hükümeti kuvvetleri arasında yapılan muharebe

Ÿ  Teşkilat-ı Esasiye Kanunu: 1921 Anayasası

Ÿ  İstiklal Marşı’nın Kabulü: Türkiye ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin millî marşı. Güftesi, Anadolu'da Millî Mücadele'nin devam ettiği sırada Mehmet Âkif Ersoy tarafından kaleme alınmış şiir.

Ÿ  Londra Konferansı: Kurtuluş Savaşı sırasında İtilaf devletleriyle, TBMM arasında gerçekleştirilmiş bir konferans

Ÿ  Türk-Afgan Dostluk Antlaşması: Türkiye ile Afganistan arasında Dostluk Antlaşması

Ÿ  Moskova Antlaşması: Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti ile Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti arasında 16 Mart 1921'de imzalanan antlaşma

Ÿ  İnönü Muharebesi: Türk ve Yunan kuvvetleri arasında 23 Mart-1 Nisan 1921 tarihleri arasında İnönü yakınlarında gerçekleşen muharebe

Ÿ  Kütahya-Eskişehir Muharebeleri: 10 Temmuz 1921 ile 24 Temmuz 1921 tarihleri arasında Yunanistan ile Ankara Hükûmeti ordusu arasında gerçekleşen muharebeler

Ÿ  Maarif Kongresi: 15-21 Temmuz 1921 tarihinde Ankara'da  gerçekleştirilen  eğitim kongresi.

Ÿ  Tekâlif-i Millîye Emirleri: Kurtuluş Savaşı'nın dönüm noktalarından olan Sakarya Meydan Muharebesi öncesi ordunun ihtiyacını karşılamak ve Sakarya

Savaşı'na hazırlanmak için Başkomutan Mustafa Kemal Paşa'nın kanunla kendisine verilen yasama yetkisini kullanarak yayınladığı "Ulusal Yükümlülük" emirleri

Ÿ  Sakarya Meydan Muharebesi: Atatürk tarafından çok büyük ve kanlı savaş anlamına gelen Melhame-i Kübra ifadesi ile anılan Türk tarihinin son savunma savaşı.

Ÿ  Kars Antlaşması: i Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan ile Kâzım Karabekir'in temsil ettiği TBMM Hükûmeti arasında 13 Ekim 1921'de imzalanan antlaşma.

Ÿ  Büyük Taarruz: Türk Kurtuluş Savaşı sırasında Türk ordusunun Yunan kuvvetlerine karşı başlattığı genel saldırı.

Ÿ  Mudanya Ateşkes Anlaşması: Kurtuluş Savaşı'nın sonunda imzalanan mütareke

Ÿ  Lozan Barış Antlaşması: 24 Temmuz 1923 tarihinde            İsviçre'ninLozan şehrinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi temsilcileriyle İtilaf temsilcileri tarafından imzalanan antlaşma.

Ÿ  Hıyanet-i Vataniye Kanunu: Türkiye'de 29 Nisan 1920'de çıkarılan ve 12 Nisan 1991'de yürürlükten kaldırılan vatana ihanet suçuna dair bir yasa

Ÿ  Rıfat Börekçi: Türk din adamı ve siyasetçi, ilk Diyanet İşleri Başkanı

Ÿ  İstiklal Mahkemeleri: Türk Kurtuluş Savaşı sırasında ayaklanma çıkaran ve yağmaya girişenleri, bozguncuları, orduya ait silah ve mühimmatı çalanları, casusları, asker kaçaklarını ve bağımsızlık hareketini engelleme amacıyla propaganda yapanları yargılamak için oluşturulan mahkemeler.

Ÿ  TBMM’nin otoritesine karşı çıkan ayaklanmalar:Anzavur    Ayaklanması, Kuvay-ı İnzibatiye Ayaklanması, Bolu, Düzce, Hendek Ayaklanmaları, Yozgat Ayaklanması, Afyon Ayaklanması, Konya Ayaklanması, Milli Aşireti Ayaklanması, Ali Batı Ayaklanması, Demirci Mehmet Efe Ayaklanması, Çerkez Ethem Ayaklanması.

Atatürkçülük

Ÿ  Mahalle Mektebi: Mustafa Kemal'in

annesinin gitmesini istediği okul.

Ÿ  Şemsi Efendi İlkokulu: Babasının gitmesini istediği okul. Modern eğitim veriyor.

Ÿ  Selanik Mülkiye Rüştiyesi: Sivil ortaokul.

Mustafa Kemal bu okulda kısa süre okudu.

Ÿ  Selanik Askerî Rüştiyesi: Askeri ortaokul. Bu okula kendi isteği ile gitti.

Ÿ  Manastır Askerî İdadisi: Edebiyat ve tarihe ilgi duyduğu, milliyetçi yönünün geliştiği okul.

Ÿ  İstanbul Harp Akademisi: Mustafa Kemal'in kurmay yüzbaşı rütbesiyle mezun olduğu okul.

Ÿ  Vatan ve Hürriyet Cemiyeti: 20. yüzyılın başlarında Sultan II. Abdülhamit'in otokratik yönetimine karşı olan reformist subayların kurduğu gizli dernek.

Ÿ  Jean Jack Rousseau: Cenevreli filozof ve yazar. Siyasi fikirleri, Fransız Devrimini etkiledi.

Ÿ  Voltaire: Fransız Devrimi ve Aydınlanma hareketine büyük katkısı olan Fransız yazar ve filozof.

Ÿ  Montesquieu: Kuvvetler ayrımı esasını ortaya atan Fransız politik düşünür.

Ÿ  Auguste Comte: Sosyolojinin babası olarak tanımlanan Fransız sosyolog.

Ÿ  Ziya Gökalp: Meclis-i Mebusan'da ve Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde milletvekilliği yapan Türk Milliyetçiliğinin babası.

Ÿ  Namık Kemal: Yurtseverlik, hürriyet, millet kavramlarına bağlı bir Tanzimat Devri aydını

Ÿ  Mehmet Emin Yurdakul: "Türk  Şairi", “Millî Şair” diye anılan Türk Millî Edebiyat akımının öncü şairleri arasında yer alan isim.

Ÿ  Tevfik Fikret: Türk edebiyatının batılılaşmasında büyük katkıları olan devrimci ve idealist fikirleriyle Mustafa Kemal başta olmak üzere dönemin pek çok aydınını etkileyen isim

Ÿ  Zübeyde Hanım: Mustafa Kemal’in annesi

Ÿ  Ali Rıza Bey: Mustafa Kemal’in babası

Ÿ  Nutuk: Mustafa Kemal’in 1919'dan 1927'ye dek kendisinin ve silah arkadaşlarının faaliyetlerini özetlediği konuşmasının metni

Ÿ  Takımın Muharebe Talimi: Mustafa Kemal Atatürk`ün askerlikle ilgili yazmış olduğu eser

Ÿ  Cumalı Ordugâhı: Mustafa Kemal Atatürk'ün Osmanlı ordusunun 1909'da Makedonya bölgesinde yaptığı tatbikatlar ile ilgili gözlemlerini yazdığı notlardan derlediği kitap

Ÿ  Taktik Tatbikat Gezisi: Mustafa Kemal tarafından      subayların     arazide yetiştirilmesini amaçlayan tatbikatların önemini vurgulayan eser

Ÿ  Bölüğün Muharebe Eğitimi: Mustafa Kemal tarafından Takımın Savaş Eğitimi anlamına gelen askerlikle ilgili yazmış olduğu eser

Ÿ  Subay ve Komutan ile Konuşmalar: Mustafa Kemal Atatürk'ün Osmanlı ordusu ve askerlik ile ilgili görüşlerini yazdığı kitap

Ÿ  Vatanseverlik: Vatanını sevme ve vatanı için her türlü özveride bulunma duygusu

Ÿ  İdealistlik: Hedefleri doğrultusunda zamana ve şartlara uygun bir zeminde, mantıklı ve gerçekçi bir uygulama meydana getirme

Ÿ  Yaratıcılık: Yeni ve bir şekilde değerli bir şey oluşturma olgusu

Ÿ  İleri Görüşlülük: Olaylar gerçekleşmeden anlama, ne olacağını önceden sezme, tahmin etme durumu

Ÿ  Açık Sözlülük: Sözünü esirgemeyen, her şeyi olduğu gibi anlatan, gerçeği söylemekten çekinmeyen.

Ÿ  Mantıklılık: Her sorunun çözümünde mantık kurallarına göre hareket etme

Ÿ  Liderlik: Bulunduğu çevreye yarar sağlayan, süregelen gelenekte köklü değişiklikler yapan, çevreyi yönetmek için, sorumluluğu; sezgi, zekâ ve bilgiye dayalı karar ve uygulamalarla taşıyan kişi niteliği.

Atatürk İlkeleri

Ÿ  Cumhuriyetçilik: Halkın yönetimde söz sahibi olmasını sağlamak.

Ÿ  Halkçılık: Türk Devleti’nin tüm fertleriyle bir ve eşit olmasını sağlamak.

Ÿ  Milliyetçilik: Türk devletinin milletiyle bir bütün olmasını sağlamak ve Türk milletini yüceltmek.

Ÿ  Laiklik: Türk devletini aklın ve bilimin öncülüğünde geliştirmek ve tüm inançlara aynı mesafede olmak.

Ÿ  Devletçilik: Devlet ve milletin el ele  vererek ekonomik kalkınmayı sağlamaya çalışması

Ÿ  İnkılâpçılık: Türk devletini çağdaş devletler seviyesine çıkaracak yenilikler yapmak ve bunu sürekli kılmak.

Ÿ  Devrimcilik: Türk milletini son yüzyıllarda geri bırakmış olan kurumlan yıkarak yerlerine, milletin en yüksek uygar gereklere göre dizayn etmek

Ÿ  Tam Bağımsızlık: Bir ülkenin, bir milletin varlığını sürdürebilmesi, geleceğe adım atabilmesi için hiçbir engelleyici koşula bağlı kalmama

Ÿ  Ulusal Egemenlik: Devletin gücü olan egemenliğin doğrudan doğruya ulusa ait olması

Ÿ  Akılcılık: Akla dayanma

Ÿ  Bilimsellik:    Bilimin    doğruluğunu   kabul

etme

Ÿ  Gerçekçilik: Gerçekliği ve bilimsel  olguların birer icattan ya da kurgudan ibaret olmadığını savunma

Ÿ  Çağdaşlık: Modern anlamda yenilenme

Ÿ  Barışçılık: Barışı esas alma

Ÿ  İnsancıllık: İnsanlık sevgisini, insan

ululuğunu en yüce amaç ve ilke edinme

Ÿ  Evrensellik: Hem bilgi hem de siyasal alanlarda genel geçer ilkelerin var olduğunu öne süren ve bu ilkelerin her yerde mutlak geçerliliğini savunan anlayış

Ÿ  Emperyalizm Karşıtlığı: Bir devletin veya ulusun başka devlet veya uluslar üzerinde kendi çıkarları doğrultusunda etkide bulunmaya çalışmasına karşı olma

Ÿ  Eşitlikçilik: Tüm canlı varlıklar için belirli kategorilerde eşitlik talebinde bulunan düşünce biçimi

Ÿ  Ulusal Birlik: Milletin bütün olması, bu bütünlük içinde ayırıcı ve bölücü unsurlara asla yer verilmemesi

Ÿ  Ülke Bütünlüğü: Bir ülkenin sınırlarının, düzeninin ve yapısının bozulmadan durması

Ÿ  Siyasi Güç: Bir devletin ulusal hedeflerine ulaşabilmek için ve ulaşabildiklerini korumak, milli menfaat sağlamak amacıyla kullandığı siyasal güçler

Ÿ  Ekonomik Güç: Bir devletin ekonomik gücünün iyi olması milletine karşı görevlerini hakkıyla yerine getirebilmesi

Ÿ  Askeri Güç: Bir devletin ulusal politikalarını uygulamasında ve millî hedeflere ulaşmasında kullandığı fiziki güç

Ÿ  Sosyokültürel Güç: Eğitimli, teknik bilgilerle donanmış, kültürlü insanların oluşturduğu güç

Ÿ  Cumhuriyet: Hükûmet başkanının, halk tarafından belli bir süre için ve belirli yetkilerle seçildiği yönetim biçimi

Ÿ  Demokrasi: Dünyadaki tüm üye veya vatandaşların, organizasyon veya devlet politikasını şekillendirmede eşit hakka sahip olduğu bir tür yönetim biçimi

Ÿ  Meclis Sistemi: Kuvvetler birliğini esas alan,  TBMM'nin     açılmasından cumhuriyetin ilanına kadar yürütülen sistem

Ÿ  Kabine Sistemi: Mecliste en çok milletvekili bulunan parti liderinin Cumhurbaşkanı tarafından hükümeti kurmakla görevlendirildiği, bakanların başbakan           tarafından     belirlenip cumhurbaşkanı tarafından onaylandığı hükümet şekli

Ÿ  Millet İradesi: Ulusun hiçbir baskı altında kalmaksızın isteğini ortaya koyması.

Ÿ  Çok Partili Yaşam: Birden fazla partinin siyasal alanda etkin olması ve seçimlere katılabilmesi

Türk İnkılabı (Siyasi - Hukuki - Egitim)

Ÿ  Saltanat: Bir ülkede hükümdarın, padişahın, sultanın yönetimi.

Ÿ  Rejim: Bir hükümetin veya bir hükümetin veya kurumun işleyişini ve toplumla etkileşimlerini düzenleyen kurallar

Ÿ  Hükümet: Bir devletin yönetimi ve yönetimden sorumlu erk.

Ÿ  Yasama: Anayasaların verdiği yetki ile kurulan ve yasalar geçirme, değiştirme ve yürürlükten kaldırma gücü olan bir tür katılımcı meclis

Ÿ  Yürütme: Devlet kamu yönetiminin günlük yönetimi için tek yetkiyi ve sorumluluğu alan devlet gücü

Ÿ  Yargı: Egemenlik veya devlet adına hukuku yorumlayan ve ona başvuran mahkemeler düzeni

Ÿ  Meclis: Bir konuyu görüşmek, konuşmak, tartışıp karara bağlamak üzere bir araya gelmiş kimseler topluluğu

Ÿ  Halife: Hz. Muhammed'in ölümünün ardından "sonra gelen, yerine geçen, ardından gelen" anlamında oluşturulan yönetim makamı.

Ÿ  Şeriye: Şeriata ait olan, İslam dininin dünya yaşayışına dair koymuş olduğu hükümler bütünü.

Ÿ  Evkaf: Vakıf mallarını yöneten kuruluş

Ÿ  Erkân-ı Harbiye: Osmanlı Devleti'nde savaş işlerinden sorumlu olan bakanlık

Ÿ  Fırka: Siyasal parti.

Ÿ  Sosyal Devlet: Ekonomik ve toplumsal yönden yurttaşlarının tümüyle ilgilenen, onların yaşam düzeyi, sosyal güvenliği vb. konularında gereken önlemi alan devlet.

Ÿ  Hukuk Devleti: Hukuk devleti, sınırları içerisinde kamu erkinin değişmezlik ve süreklilik temeline dayalı olarak değer ve hukuk düzenine bağlı olduğu bir devlet

Ÿ  Laik Devlet: Resmî bir dini bulunmayan ve yasaların belli bir dine göre şekillendirilmediği devlet

Ÿ  Mecelle: 1868-1876 yılları arasında Ahmet Cevdet Paşa başkanlığındaki bir komisyon

tarafından derlenen İslami özel hukuk

kuralları kodeksi

Ÿ  Medeni Kanun: 17 Şubat 1926'da İsviçre

Medeni Kanunu'nun kabul edilmesi.

Ÿ  Tevhiditedrisat: Ülkedeki bütün eğitim kurumlarının Maarif Vekaleti’ne (Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı’na) bağlanmasını öngören yasa

Ÿ  Medrese: Müslüman ülkelerde orta ve yüksek öğretimin yapıldığı eğitim kurumlarının genel adı

Ÿ  Mektep: İlk okul.

Ÿ  Maarif Vekâleti: Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı

Ÿ  Muallim: Öğretmen

Ÿ  Karma Eğitim: Kadın-Erkek birlikte ve

karma eğitim alma durumu.

Ÿ  Reform:                Eskiyen              kurumları modernleştirme.

Ÿ  Darülfünun: Üniversite, 1900 yılında Avrupa üniversiteleri tarzında kurulan Darülfünun-ı Şahane veya İstanbul Darülfünunu

Ÿ  İnkılap: Toplum düzenini ve yapısını daha iyi duruma getirmek için yapılan köklü değişiklik ve iyileştirmeler

Ÿ  Saltanatın Kaldırılması: 1 Kasım 1922’de TBMM tarafından alınan kararla Osmanlı Devletine resmen son verilmesi.

Ÿ  Cumhuriyet’in İlanı: 29 Ekim 1923’te

devlet rejiminin belirlenmesi.

Ÿ  Halifeliğin Kaldırılması: Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin 3 Mart 1924 günü çıkardığı kanunla halifelik makamının kaldırılmas

Ÿ  Harf İnkılabı: 1 Kasım 1928 tarihinde 1353 sayılı "Yeni Türk harflerinin kabul ve tatbiki hakkında Kanun"un kabul edilmesi ve yeni alfabenin yerleştirilmesi sürecine genel olarak verilen isim

Türk Inkılabı (Sosyal - Ekonomi - Saglık)

Ÿ  İktisat: Üretim, dağıtım, tüketim, ticaret, değişim ve bölüşüm ile ilgili etkinliklerin bütünü

Ÿ  Misakıiktisadi: Osmanlı Devleti'nin yıkılmasından sonra Mustafa Kemal'in girişimleri ile 17 Şubat 1923 tarihinde ülkenin ekonomik durumunun ciddi ve planlı olarak ilk defa ele alındığı kongrede alınan kararlar.

Ÿ  İmalat: Bir hammaddeyi veya yarı mamülü işleyerek bir sanayi ürünü, bir mal üretme işlemlerinin bütünü

Ÿ  Yerli Malı: I. Dünya Savaşı sonrası oluşan ekonomik darboğazın ardından yabancı ülkelere para akışının önünün kesilmesi ve toplumsal tutum bilincinin oluşması amaçlanan adım

Ÿ  Kabotaj: Bir devletin kendi limanlarına deniz ticareti konusunda tanıdığı ayrıcalık

Ÿ  Tersane: Gemilerin inşa ve tamir edildiği

tesis

Ÿ  Aşar Vergisi: Osmanlı döneminde köylülerden, ürettikleri tarım ürünleri için

%10 oranında alınan vergi.

Ÿ  Ziraat: İnsanlara gerekli olan giyecek ve yiyecek maddelerini temin için toprağı işleme, bitki ve hayvan yetiştirme sanatı.

Ÿ  Tekke: Tarikattan olanların barındıkları, ibadet ve tören yaptıkları yer, dergâh gibi yapılar

Ÿ  Zaviye: Tekkeler gibi tarikat etkinliklerinin yürütüldüğü, daha çok kırsal alanlarda kurulan ve farklı işlevleri olan yapılar

Ÿ  Türbe: Devlet adamlarının veya din âlimlerinin mezarlarının bulunduğu oda şeklindeki binaya verilen ad

Ÿ  Şeyh: Tasavvufta, kendisine bağlanan insanları tarikat kuralları içinde eğiten mutasavvıf mürşid.

Ÿ  Hicri Takvim: 1 yılı 354 ya da 355 gün olan ve 12 kameri aydan oluşan, Muhammed'in Mekke'den Medine'ye hicretini başlangıç yılı kabul eden ve Ay'ın Dünya çevresinde dolanımını esas alan bir takvim sistemi

Ÿ  Miladi Takvim: Hz. İsa’nın doğumunu tarih başlangıcı ve Dünya'nın Güneş etrafındaki dönüş süresi olan 365 gün 6 saatlik zamanı "1 yıl" olarak kabul eder.

Ÿ  Rumi Takvim: Hicret'i başlangıç kabul eden güneş yılı esasına dayalı Osmanlı dönemindeki bir takvim.

Ÿ  Alaturka: Osmanlı İmparatorluğu ve halkına özgü müzikal ve kültürel kavramlar

Ÿ  Arşın: 68 santimetreye eşit bir uzunluk ölçüsü

Ÿ  Endaze: Osmanlı devrinde kullanılan, 65

cm uzunluğunda bir ölçü birimi.

Ÿ  Okka: Osmanlı'da kullanılan, 1283 gram ve

400  dirheme  eşit,  eski  bir  ağırlık ölçü

birimi.

Ÿ  Hüviyet: Benlik, şahsiyet, kimlik. Bir şahsın kendisi olduğunu ispat eden vesika.

Ÿ  İskarpin: Genelde deri veya deriye benzer malzemeden yapılmış, kauçuk tabanlı, konçsuz, topuklu, klasik ayakkabı.

Ÿ  Potin: Koncu ayak bileğini örtecek denli uzun olan, bağcıklı ya da yandan fermuarlı ayakkabı.

Ÿ  Soyadı Kanunu: 2 Temmuz 1934 günü Resmi Gazete'de yayımlanmış ve 2 Ocak 1935′te yürürlüğe girmiş kişilerin soyadı sağlayan kanun.

Ÿ  Hıfzıssıhha: Sağlıklı yaşamak için alınması gereken önlemlerin tümü, sağlık koruma.

Ÿ  Müessese: Kuruluş, bir toplumda kimi

sorunların çözümü için uygulanan yöntem.

Ÿ  Dispanser: Ayakta tedavisi yapılabilecek durumdaki hastaların, ufak çapta tedavi edilerek, karşılığında ücret talep edilmeyen veya az ücret alınan bakım evi.

Ÿ  Aşevi: Muhtaç ve faikrlere ücretsiz pişmiş yemek dağıtan yer

Ÿ  Sanatoryum: Uzun dönemli tedavi gerektiren hastalıklara sahip - özellikle verem - hastaların iyileştirilmesi için kurulmuş sağlık kuruluşları

Ÿ  Hilaliahmer: Kızılay

Ÿ  Sıhhat: Sağlık, esenlik